”Een buurt vol verhalen. Integratie van generaties en culturen door buurtreminiscentie”
Auteur: Christina Mercken
Uitgeverij: NIZW, Utrecht, 2002
ISBN 90 5090 972 X
Pagina’s: 122
Prijs: € 14,-. Niet eenzaam en toch alleen. Zo zou je de etnische groepen en generaties in onze maatschappij kunnen typeren. Hoewel jongeren en ouderen, autochtonen en allochtonen, deel uit maken van de Nederlandse samenleving, leven ze niet echt samen. „Het gevolg is onbekendheid, vooroordelen en incidenten die leiden tot gevoelens van onveiligheid en onvrede”, schrijft sociologe Christine Mercken. In ”Een buurt vol verhalen” introduceert ze een methodiek voor sociale integratie. Buurtreminiscentie is het toverwoord.

„Jongeren en ouderen, allochtonen en autochtonen leven en wonen naast elkaar. Zij komen elkaar tegen op straat, in de bus en in de winkel om de hoek. En toch ontstaat er meestal geen werkelijk contact tussen deze groepen. Zelden ziet men jongeren en ouderen op straat geanimeerd met elkaar in gesprek. Autochtone en allochtone buurtbewoners komen nauwelijks bij elkaar op bezoek”, zo constateert de sociaal gerontologe, die werkt bij het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW).

Het ontbreken van contact tussen generaties en culturen op zich vindt de auteur al treurig genoeg, maar de gevolgen die het kan hebben zijn volgens haar nog erger. Mercken: „Het leidt maar al te vaak tot vooroordelen, stereotypering, wantrouwen, discriminatie en sociale spanningen. Onbekend maakt onbemind.”

Mercken blijft echter niet steken bij deze analyse. Ze wil wat aan de bestaande situatie doen. Daarom introduceert ze een nieuwe methodiek om sociale relaties te verbeteren: buurtreminiscentie. Buurtreminiscentie gebruikt herinneringen en verhalen van de diverse groepen om het contact en de communicatie tussen bewoners te stimuleren. De methodiek is bedoeld voor professionals en vrijwilligers die (willen) werken aan sociale integratie tussen jongeren en ouderen en tussen allochtonen en autochtonen. De schrijfster denkt daarbij met name aan mensen binnen scholen, bibliotheken, verzorgingshuizen, gemeenten en kerkelijke organisaties.

De sfeer van het boek wordt sterk bepaald door doel en doelgroep. ”Een buurt vol verhalen” is bepaald geen lekker lezende roman, maar lijkt nog het meest op een lesboek. Zo legt Mercken in de eerste hoofdstukken de termen buurtintegratie en reminiscentie uit. Ze beschrijft de achtergronden en de geschiedenis ervan. Daarbij baseert ze zich op tal van sociologische onderzoeken. Hoewel de auteur de termen overzichtelijk en helder uit de doeken doet, is het verhaal erg theoretisch. Dat wordt nog versterkt door de vaktaal die Mercken gebruikt. Een zin als: „Het nationaal stimuleringsprogramma hanteert een intergenerationeel trapmodel dat drie niveaus, of treden, onderscheidt” is weliswaar duidelijk, maar nodigt niet echt uit tot verder lezen.

Dubbeltjeswinkel
Na de theoretische inleiding komt de buurtreminiscentiemethodiek aan de orde. Dit gedeelte is een stuk praktischer en leesbaarder. Mercken beschrijft drie fases -leren reminisceren, leren uitwisselen en leren werken aan een narratieve buurt- en gaat daarbij gestructureerd in op zaken zoals doelstelling, werkwijze en valkuilen. Het geheel wordt opgeleukt door citaten van deelnemers aan reminiscentieprojecten. Zo zegt een tienjarig jongetje tegen een oudere buurtbewoner: „Hé Leen, vertel nog eens over die dubbeltjeswinkel.”

Elkaar leren kennen en respecteren, ervaringen uitwisselen - het klinkt allemaal erg positief. En toch! Het is goed om te weten wie de naaste is, wat hem bezighoudt, wat zijn achtergrond is. Maar er schuilt ook een gevaar in. Dat de lezer zijn waarden en normen overneemt. Toen de Israëlieten in het Beloofde Land leefden, ging dat prima zolang ze God in het middelpunt stelden. Maar op het moment dat ze zich met de heidenen vermengden en zich tot andere goden keerden, ging het mis. Het is goed dat we onze naaste kennen, respecteren, liefhebben. Maar dat betekent niet perse dat zijn daden, gedachten, normen en waarden goed zijn.

Geestelijke eenheid
Het kennen en liefhebben van de medemens biedt mogelijkheden voor het vertellen van het Evangelie, maar het respecteren van zijn gedachtegoed kan leiden tot het vergeten of zelfs verwerpen van die goede boodschap. Eenheid is op zichzelf goed, maar geestelijke eenheid met andersdenkenden absoluut niet. In dat opzicht is de uitspraak van een -inmiddels overleden- deelneemster aan een buurtreminiscentieproject een teken aan de wand: „Wat voor mij hier tussen jullie in nu zo belangrijk is, is dat we na zoveel jaren van verschil in godsdienst, moraal en ethiek nu rondom deze tafel zitten als één groep.”