„Een natie die haar bodem verwoest, vernietigt zichzelf”, zei de Amerikaanse president Roosevelt in 1937. Dat is maar al te waar. Door slechte omgang met de bodem zijn oude beschavingen ten onder gegaan.Op dit moment gaat wereldwijd jaarlijks rond de 18 miljoen hectare vruchtbare grond min of meer verloren. De belangrijkste oorzaak daarvan is onjuist beheer. En dat terwijl de druk op de bodem groter wordt, vooral door de groei van de wereldbevolking.

Alle reden dus om zorgvuldig met onze bodem om te gaan. We lopen daarbij voortdurend tegen dilemma’s aan. Enerzijds willen we gebruikmaken van wat de bodem ons biedt. Anderzijds mogen en willen we de bodem niet uitputten of vervuilen. Ons uiteindelijke doel is dat de bodem een integraal onderdeel is bij alle afwegingen die we op het gebied van landbouw en natuur maken. LNV is met kennisinstituut Alterra een studie gestart om te kijken op welke manier de bodem kan bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken waar LNV mee te maken heeft. Ik noem een voorbeeld: voedsel.

De wereldvoedselvoorziening is en blijft een grote zorg. De voedselcrisis van begin dit jaar liet dat nog weer eens zien. Niet voor niets is het uitbannen van armoede en honger uit de wereld een van de millenniumdoelen. We verwachten dat er in 2050 9 miljard mensen op de wereld leven. De wereldvoedselorganisatie FAO schat in dat boeren bijna 30 procent meer graan moeten gaan verbouwen om al die mensen te kunnen voeden. Een bijna onmogelijke opgave. Waarbij de bodem aan het begin staat van de oplossing.

Ten eerste hebben we de bodem nodig om voor voldoende voedsel te zorgen. De bodem is immers een belangrijke productiefactor voor gezond voedsel. Wij wonen hier in Nederland in een vruchtbare delta met veel activiteiten. Vruchtbare grond is een schaars goed en een belangrijke waarde in het landelijk gebied. Moet je daar dan een nieuwe stad op bouwen of moet je die verharden met nieuwe wegen? Dat soort vragen moeten wij veel meer stellen.

We moeten de bodem intelligenter gebruiken. Een goed voorbeeld daarvan zien we in Californië. Daar werkt men met een systeem van ”prime farmland”. Dat is land dat door zijn goede eigenschappen geschikt is voor verschillende landbouwkundige gewassen. In de ruimtelijke ordening wordt met die aanduiding rekening gehouden.

Ook in Nederland moeten wij zorgvuldig met vruchtbare landbouwgronden omgaan. We moeten heel goed kijken wát we op welke plek doen en waar mogelijk functies koppelen.

We moeten ook kijken naar onze westerse manier van leven. Om de leefstijl van de gemiddelde Nederlander mogelijk te maken is een gebied van 4,4 hectare nodig. Dat komt door de manier waarop wij wonen, werken, reizen, eten. Omgerekend gebruiken wij in Nederland ongeveer 25 keer de oppervlakte van ons eigen land! Ik wil dat de consument zich daar meer van bewust is. Zodat hij of zij eerder zal kiezen voor gezond en duurzaam voedsel. Voedsel dat bijvoorbeeld dichtbij geproduceerd wordt. Binnenkort kom ik met een visie op voedsel en consument waarin ik hier uitgebreider op inga.

Ten tweede is de bodem van belang voor de kwaliteit van ons voedsel. We pakken bodemverontreiniging bijvoorbeeld aan om te kunnen zorgen voor veilig voedsel. Maar we zouden ook meer moeten kijken naar de positieve kwaliteit van de bodem. De bodemgesteldheid beïnvloedt de kwaliteit en ook de smaak van ons voedsel. Graan uit de Verenigde Staten en Canada bevat bijvoorbeeld meer van het nuttige sporenelement seleen dan graan uit Europa. We moeten meer onderzoek doen naar de manier waarop de bodem positief kan bijdragen aan de kwaliteit van onze voedsel.

De auteur is minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.