De uitslag van de Oostenrijkse verkiezingen heeft alom de aandacht getrokken. Dat was drie jaar geleden ook al zo. Toen boekte de rechts-populistische FPÖ van Haider een geweldige overwinning. Zij werd de tweede partij van het land.De schok werd nog groter toen de vanouds katholieke ÖVP bereid was met Haider een coalitie aan te gaan. Oostenrijk werd nog wel niet uit de Europese Unie gezet, maar nu daar extreem rechts aan het bewind was, kwamen de Oostenrijkers toch wel op het strafbankje te zitten.

Al spoedig bleek dat in Oostenrijk van een breuk met de rechtsstaat geen sprake was en dat Europa zich beter over andere zaken druk kon maken. Met de verkiezingen van afgelopen zondag heeft kanselier Schüssel laten zien dat hij en niet Haider de omstreden samenwerking heeft weten te verzilveren.

De FPÖ is teruggevallen tot het niveau van de kleine partij die zij vroeger was. De conservatieve ÖVP, die de laatste decennia de socialisten als de grootste partij moest erkennen, staat nu zonder meer op de eerste plaats.

Het kan dus heel verstandig zijn om populistische partijen bij het landsbestuur (of stadsbestuur) te betrekken. Zolang ze in de oppositie zitten kunnen ze gemakkelijk kritiek leveren en het onbehagen exploiteren dat in bepaalde lagen van de bevolking leeft. Worden ze zelf verantwoordelijk voor het beleid, dan merkt hun achterban al spoedig dat er een grote kloof bestaat tussen de mooie woorden en de tegenvallende daden.

Zien we datzelfde ook niet in Nederland? De LPF schoot als een komeet omhoog. Fortuyn wist kennelijk de frustratie en het onbehagen te verwoorden dat in brede kring leefde. Maar eenmaal in de regeringscoalitie opgenomen, viel de LPF zwaar tegen. Het ging van ruzie tot ruzie. Bij de verkiezingen in januari aanstaande zal ongetwijfeld een groot deel van de winst verloren gaan die de partij een halfjaar geleden wist binnen te halen.

Nu zijn er wat dat betreft ook weer geen twee situaties gelijk. Het in de regering halen van een extremistische of in ieder geval populistische partij betekent niet altijd dat zij bij de eerstvolgende verkiezingen gedecimeerd wordt of opschuift naar het politieke midden.

Een berucht voorbeeld van een ander scenario is de machtsovername van Hitler in 1933. Aanvankelijk was Hitler kanselier van een coalitiekabinet met traditioneel rechts. Maar de Duitse conservatieven wisten Hitler niet te matigen en zeker niet in te pakken. Vijftien jaar later slaagden de communisten in Tsjecho-Slowakije er ook in via een coalitiekabinet aan de macht te komen. De nationale en internationale situatie was toen echter veel labieler dan thans in Europa het geval is.

Overigens is in Oostenrijk met de jongste verkiezingsuitslag de politieke situatie nog lang niet duidelijk. De ÖVP van kanselier Schüssel won wel fors, maar kreeg geen meerderheid. Betekent dat een voortzetting van de coalitie met de FPÖ of moet eerder gedacht worden aan een grote coalitie met de socialisten? Die voelen daar niet veel voor en zo’n grote coalitie, waarbij er nauwelijks een oppositie overblijft, is nooit de gelukkigste oplossing.