Zichtbaarheid in de media is volgens prof. dr. Cees Aarts, hoogleraar politicologie aan de Universiteit Twente en kenner van kiezersgedrag, een belangrijke voorwaarde voor een politicus om te groeien in populariteit. „Voeg daarbij een crisisachtige situatie en daadkrachtig ingrijpen op het juiste moment en hij schiet omhoog in de peilingen.”Het gaat met Bos nu wel erg hard. Hoe kan dat?
„De PvdA stond historisch laag in de peilingen. Bijna on-Nederlands laag voor deze partij. Blijkbaar heeft een deel van de kiezers die op Bos stemden de weg terug gevonden. Maar er is meer aan de hand. Bos is er de afgelopen weken in geslaagd het gezicht te worden van het crisismanagement. Politiek-strategisch heeft hij dat knap gedaan. Dat draagt bij aan zijn populariteit. In Engeland is premier Brown het gezicht van het management rond de kredietcrisis. Onze premier, Balkenende, staat meer op de achtergrond.”

Is daar een verklaring voor?
„Het heeft te maken met de manier waarop Balkenende tegen zijn functie aankijkt. Hij ziet zichzelf meer als voorzitter van de ministerraad, die elke minister de ruimte geeft op zijn vakgebied, dan als regeringsleider. Maar er speelt ook iets anders. Wat er nu met de kredietcrisis is gebeurd, laat zien dat de overheid bereid is om zeer ingrijpende maatregelen te nemen om het bank- en betalingsstelsel in stand te houden. Dit staatsingrijpen past de PvdA. Vanouds is deze partij altijd voor regulering door de overheid geweest.”

Vanwaar komen zulke enorme schommelingen in de populariteit van politici?
„Het tekent de wispelturigheid van de kiezers. Kiezers bepalen hun voorkeur op basis van concrete situaties. Zo’n kredietcrisis is een ingrijpende gebeurtenis. Die biedt politici mogelijkheden om hun leiderskwaliteiten te laten zien en kiezers belonen dat.

De schommelingen zijn ook zo groot omdat de binding aan politieke partijen elk jaar minder wordt. Dat heeft te maken met de moderne tijd waarin we leven. Deze ontwikkeling zien we niet alleen in Nederland, maar grosso modo in de gehele westerse wereld.”

Zijn Nederlanders meer losgeslagen van hun ankers dan andere inwoners van Europa?
„Nederland heeft in ieder geval meer dan andere landen te maken met een instabiel partijenstelsel. Door het stelsel van evenredige vertegenwoordiging kunnen ook eenlingen een stem krijgen in de Tweede Kamer. Zo kan het gebeuren dat iemand als Verdonk, met één zetel in de Kamer, op enig moment in de peilingen de tweede partij van Nederland was.”

Is ons land straks nog wel bestuurbaar?
„Dat is een reëel probleem voor de korte termijn. Voor de iets langere termijn hoop ik dat de grote politieke stromingen antwoorden gaan vinden op de problemen die in de samenleving spelen en dat ze daarbij ook luisteren naar de opvattingen van het volk. Want de wispelturigheid van de kiezers, die dezer dagen zichtbaar is bij de toegenomen populariteit van PvdA’er Bos, heeft alles te maken met de strijd om de kiezer in het politieke midden. Daardoor is links en rechts ruimte ontstaan. Kiezers die bijvoorbeeld kritisch stonden tegenover immigratie, integratie en Europese eenwording konden tot voor kort nergens terecht. De politieke partijen luisterden niet naar het volk. Het is mede deze regentenmentaliteit van de grote politieke partijen die de stabiliteit van het Nederlandse politieke landschap heeft genekt. Aan diezelfde regenten de opdracht om daar zo snel mogelijk een eind aan te maken.”