De herfstvakantie is begonnen. Ruim 1,25 miljoen Nederlanders gaan op reis in binnen- en buitenland, meldde het Nederlands Bureau voor Toerisme deze week. Vrijwel al deze vakantiegangers hebben recht op vrije dagen met behoud van loon. Dat is wettelijk vastgelegd.Deze regeling geldt echter niet voor álle hardwerkende mensen. Als een zelfstandig ondernemer op vakantie gaat, betekent dat voor hem derving van inkomsten. De kosten voor zijn bedrijf en huishouden lopen gewoon door, net als bij ieder ander, en daar komen de vakantie-uitgaven nog bovenop.

Veel zelfstandigen zijn zich niet bewust wat vrije tijd kost. Iedere werknemer betaalt voor zijn vrije tijd: 16 procent van wat hij verdient, is bestemd voor zijn vakantie. Een zelfstandige zou een soortgelijk percentage moeten meenemen in de berekening van zijn uurtarief en dit reserveren voor zijn vakantie. Een zelfstandige die dat niet doet, zal zich genoodzaakt zien om in de vakantie door te werken, of de gederfde inkomsten te compenseren met extra werkzaamheden.

Uit raadpleging van de leden van CNV Zelfstandigen (zie ook de enquête op cnvzelfstandigen.nl), blijkt dat veel kleine zelfstandigen ook tijdens de vakantie bereikbaar blijven voor opdrachtgevers. Zo vertelde een 55-jarig lid in de administratieve sector: „Ik plan mijn vakantie wel in, maar als een grote klant met een vraag komt, dan probeer ik toch mijn vakantie op te schuiven. Ik kan geen opdrachten weigeren. Dat is slechte reclame, dan gaat bijvoorbeeld op een verjaardag rond dat je niet bij die en die moet zijn, want die doet het toch niet. Dat kost mij toekomstige klanten.”

Het merendeel van de zelfstandige professionals kiest voor het zelfstandige bestaan vanwege de vrijheid en het ”eigen baas zijn”. Als het herfstzonnetje schijnt, kan de zelfstandige besluiten een boswandeling te maken en ’s avonds zijn werk af te maken. Een luxe die de ’loonslaaf’ niet heeft. En de meeste zelfstandigen geven aan dat ze veel waarde hechten aan flexibele werktijden, vooral in combinatie met de zorg voor kinderen: je kunt ze zelf van school halen en als ze slapen kun je rustig nog een paar uurtjes aan de slag. Keerzijde is dat daardoor de grens tussen werk en privé vervaagt: tijdens de vakantie gaan laptop en mobiel mee. De essentiële momenten van rust schieten er bij in omdat de zelfstandige altijd maar met het werk bezig is.

Uit recent onderzoek onder ruim 700 zelfstandigen in België blijkt dat de werkweek van een ondernemer daar bijna zes dagen van ruim negen uur telt. CNV Zelfstandigen onderzoekt hoe dat er in Nederland voorstaat, maar vooralsnog uitgaand van vergelijkbare resultaten, is het geen onterechte conclusie dat juist de zelfstandige af en toe behoefte heeft aan een adempauze.

Blinde vlek
Natuurlijk zijn kleine ondernemers allereerst zelf verantwoordelijk voor een reële kostenraming en jaarplanning, waarin rekening wordt gehouden met vrije dagen. CNV Zelfstandigen ziet het als zijn taak om zelfstandigen zo goed mogelijk voor te lichten en te begeleiden en de belangen van deze snel groeiende groep deelnemers op de arbeidsmarkt te behartigen bij de overheid. Want hoewel de regering het zelfstandig ondernemerschap (met succes) stimuleert, blijft het aansluitend beleid een blinde vlek. Net als voor de gewone werknemer moet het voor de zelfstandige mogelijk zijn om gezin en werk op een goede, ontspannen manier te combineren.

En daar ligt een taak voor de overheid, vindt CNV Zelfstandigen. Zo zou de overheid er goed aan doen om zelfstandigen mee te laten profiteren van regelingen en voorzieningen die nu alleen toegankelijk zijn voor werknemers in dienst. Zoals bijvoorbeeld de levensloopregeling, waardoor zelfstandigen op een verantwoorde manier kunnen sparen voor vakantie en vrije tijd. Belangrijke voorzieningen als pensioen- en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen moeten toegankelijker (dus betaalbaar) worden voor de zelfstandige, die daar nu nog vaak van af ziet vanwege de hoge kosten. Daarnaast kan de overheid zelfstandig ondernemers beter faciliteren en stimuleren, door het versimpelen van de administratieve verplichtingen en het verbeteren van de voorzieningen van kinderopvang (dus ook de gastouderopvang) buiten de reguliere tijden.

Tot slot is het belangrijk dat de zelfstandige professional zich er van bewust is dat hij, net als de gewone werknemer, moet betalen voor z’n vrije tijd. Bewustwording die de vakbond en overheid kunnen stimuleren, door uitgebreide voorlichting op het moment dat iemand overweegt om voor zichzelf te beginnen. Zodat, als de eerste herfstbladeren weer vallen, de zzp-er kan genieten van z’n welverdiende vakantie. Zonder laptop en zonder mobiel.

De auteur is beleidsmedewerker van CNV Zelfstandigen.