Na zijn verkiezing tot Russische president in maart 2000 lanceerde Vladimir Poetin vrijwel direct zijn politiek van versterking van de verticale machtsstructuur. Dit houdt de versterking van het federale centrum in, ten nadele van de invloed van regionale machtscentra.

Belangrijk onderdeel van deze politiek is de beperking van het aantal politieke partijen. De versnippering van het politieke landschap in Rusland is immers vooral geïnspireerd door regionale motieven.

Poetin ontwierp persoonlijk een nieuwe wet op politieke partijen, die de afgelopen zomer definitief is aangenomen. Deze wet moet ervoor zorgen dat er in Rusland slechts een handvol sterke en invloedrijke partijen overblijft, die de publieke belangen slechts op nationaal niveau vertegenwoordigen.

Alle Russische politieke partijen moeten zich nu opnieuw laten registreren. En een partij wordt pas daadwerkelijk geregistreerd indien ze meer dan 100.000 leden telt en in minstens de helft van de 89 Russische regio’s een afdeling heeft.

De nieuwe wet heeft tot grote onrust geleid onder de Russische politieke partijen. Het is nog maar tien jaar geleden dat het voor het eerst sinds ruim zeventig jaar in Rusland mogelijk werd andere partijen dan de communistische op te richten. Naast regionale verdeeldheid zorgde ook geldgebrek ervoor dat het de meeste niet is gelukt uit te groeien tot een populaire massapartij.

Feitelijk bleef de communistische partij de enige die beschikte over een massale aanhang in het gehele land. En tot de fusie van Eenheid en Vaderland afgelopen weekeinde was de communistische partij nog steeds de grootste in Rusland.

Toenadering
De nieuwe wet vormde voor veel politieke partijen een grote stimulans om toenadering tot elkaar te zoeken. De eerste fusies zijn inmiddels een feit en er zullen er waarschijnlijk nog vele volgen. De eerste belangrijke partijfusie had deze zomer plaats. Tijdens een speciaal gehouden oprichtingscongres ging een aantal liberaal-democratische partijen, waaronder Democratische Keuze en Jong Rusland, op in de liberale partij Unie van Rechtse Krachten (SPS) onder leiding van Boris Nemtsov.

De nieuwe liberale partij steunt openlijk Poetins economische programma. Tegelijk stelt ze zich kritisch op tegenover zijn beleid in Tsjetsjenië en op het gebied van de persvrijheid. In de Doema telt de gefuseerde partij 33 zetels. Samen met de sociaal-liberale partij Jabloko (negentien zetels) vormt ze in het Russische parlement het liberaal-democratische blok. Een samengaan van beide tot één partij lijkt vooralsnog niet in het verschiet te liggen.

Een tweede partijfusie dit jaar betreft die van een aantal gematigd linkse partijen, waaronder de Verenigde Sociaal-Democratische Partij en de Sociaal-Democratisch Partij, tot een gemeenschappelijke sociaal-democratische partij onder leiding van Michail Gorbatsjov. De partij is voor een gematigd kapitalisme in Rusland en ook zij geeft Poetin haar steun, maar ze behoudt zich enige kritiek voor.

De belangrijkste en meest recente partijfusie ten slotte betreft die tussen Eenheid en Vaderland tot Verenigd Rusland, onder leiding van Sergej Sjoigoe, de huidige minister van Noodsituaties. Deze typisch centristische partij zegt nadrukkelijk geen ideologie te hebben. Haar enige doel is onvoorwaardelijke steun aan president Poetin.

Voorzittersfuncties
De nieuwe megapartij, waaraan zich ook de partij Russische Regio’s heeft verbonden, is in de Doema de communistische partij in omvang ver voorbijgestreefd. Verenigd Rusland beschikt totaal over 197 zetels, terwijl de communisten op slechts 85 zetels blijven hangen. Zelfs bij een eventueel samengaan met haar bondgenoot de Agrarische Partij (42 zetels) blijft ze kleiner.

Het nu dus oppermachtige Verenigd Rusland kan daardoor de komende maanden met verzekerd succes een aantal belangrijke voorzittersfuncties van parlementaire commissies van de communisten gaan opeisen. Hierdoor zal het voor president Poetin nog gemakkelijker worden om zijn plannen zonder te veel tegenstand door de Doema te loodsen, mede met dank aan de invoering van zijn nieuwe wet op de politieke partijen.