Leenaers beschrijft allerlei geologische verschijnselen vanuit een Nederlands gezichtpunt, zoals de beweging van de continentale platen. Die is in de ondergrond van Brabant en Limburg zichtbaar aan twee actieve scheuren. Aan de rand van deze breukvlakken bouwt de aarde ondergronds spanning op. Als die hoog genoeg is opgelopen verschuift het gesteente ineens, er heeft dan een aardbeving plaats. Een landkaartje illustreert dat met een overzicht van alle aardbevingen in Nederland van 1900 tot 1996 met de bijbehorende kracht op de schaal van Richter.Een hoofdstuk verder blijkt dat Nederland langzaam de Noordzee in kantelt om een denkbeeldige as, die van Emmen naar Breda loopt. Voor Holland is deze verzakking van 7 centimeter per jaar niet fijn, maar de afgelopen 2000 jaar waren veel dramatischer: de bodem verzakte 5 meter door turfwinning en verloor nog eens 5 meter toen het „als een mislukte soufflé” inzakte door droogpompen van het achtergebleven veen. Een landkaartje achterin het boek maakt dat inzichtelijk.

Het nationale bodemdalingsrecord is volgens Leenaers te vinden in Friesland. Door de gas- en zoutwinning zakt de bodem daar 4 centimeter per jaar, honderd keer zo snel als de natuurlijke bodemdaling. Daar moet volgens hem meer gebeuren dan pompen, „anders gaat Noordwest-Nederland onherroepelijk kopje onder.”

Magnetisme
Nog dieper in de aarde vindt de schrijver een ”dynamo”, aangedreven door vloeibaar ijzer in de aardkern. Dat stroomt rond met 10 kilometer per jaar en wekt een magnetisch veld op dat de aardbewoners beschermt tegen zonnewinden, agressieve geladen straling van de zon. Een sterk aardmagnetisme veroorzaakt daarnaast lagere temperaturen op aarde. Nu blijkt het aardmagnetisme de laatste eeuwen langzaam af te nemen. En de ijskappen smelten.

Na de geologische verkenning komt de biologische aan de beurt. De bodem blijkt de dichtstbevolkte plaats op aarde en is een waar slagveld. Leenaers maakt ”eten of gegeten worden” inzichtelijk met een zwart-witschema ”Wie eet wie?”. De afmetingen van de bodemorganismen verschillen behoorlijk: „Goliath de pier is 10.000 keer zo groot als David de bacterie.”

Bodembeestjes blazen jaarlijks 20 miljoen ton koolstofdioxide uit, evenveel als alle Nederlandse huishoudens bij elkaar. Grasland op veengrond is de grootste koolstofdioxideproducent aldus Leenaers. Volgens Leenaers kun je laaggelegen veengrond het beste onder water laten lopen. Dat levert meer op, omdat onder meer trekvogels daar kunnen rusten en overtollig water daar opgevangen kan worden. Maar hij beseft ook dat je niet zomaar alle boeren weg kunt jagen uit het Groene Hart.

Gatenkaas
Er ligt in Nederland inmiddels 1,75 miljoen kilometer aan gasleidingen, waterleidingen en elektriciteitskabels onder de grond, genoeg voor veertig rondjes rond de aardbol. Behalve mijnbouw heeft ook de mergelwinning in Limburg voor een ondergronds gangenstelsel gezorgd. Bodemonderzoek, gas- en zoutwinning, oppompen van grondwater, benutten van aardwarmte en tunnelbouw veranderen de bodem in een gatenkaas. Maar zo erg als in Moskou is het hier nog niet. Daar verdween onlangs een flatgebouw in een ondergrondse bouwput.

In het laatste deel gaat Leenaers op archeologisch onderzoek uit. De bodem blijkt niet alleen schepen, munten en potten, maar ook fossielen te bevatten. Leenaers ontkomt daarbij niet aan de gangbare datering in miljoenen jaren. De Nederlandse dinosauriërs zijn volgens Leenaers zo’n 70 tot 65 miljoen jaar geleden uitgestorven. Heel precies weet hij dat ook niet.

Leenaers is erin geslaagd heel wat goed leesbare informatie over de aarde te verschaffen in slechts 147 bladzijden. Een boekje van deze omvang kan niet volledig zijn; het moet natuurlijk wel in je binnenzak passen. Hij besluit daarom met een overzicht van websites en boeken. Die helpen om de verkende onderwerpen nog verder uit te diepen.

Cartoonachtig
Een trefwoordenregister, een begrippenlijst en zestien informatieve landkaartjes van Nederland -in kleur- maken ”De aarde voor in je binnenzak” compleet. Alhoewel, je zou eigenlijk ook een hoogtekaart van Nederland verwachten, maar die staat er juist niet in. Verder is het boekje summier geïllustreerd met enkele cartoonachtige zwart-wittekeningen.

Leenaers gebruikt een thematische indeling. De lezer komt bijgevolg soms verschillende keren dezelfde onderwerpen tegen, maar dan vanuit een andere invalshoek. De auteur ontkomt daardoor niet aan herhaling van feiten. Als hij daar rekening mee gehouden had, zou het boekje misschien nog beter in de binnenzak passen.

N.a.v. ”De aarde voor in je binnenzak”, door Henk Leenaers; uitg. Fontaine, ’s-Graveland, 2008; ISBN 978 90 5956 265 3; 147 blz.; € 12,50.