Vorige week donderdag zagen de monetaire autoriteiten in Frankfurt tijdens hun maandelijkse beraad nog af van een renteverlaging. Zij besloten geen verandering aan te brengen in de voorwaarden waaronder zij liquiditeiten verstrekken aan de commerciële banken. President Jean-Claude Trichet verdedigde die opstelling door erop te wijzen dat het inflatiegevaar weliswaar was afgenomen, maar niet was verdwenen.De Fransman vertelde erbij dat hij en zijn medebestuurders in hun overleg een aanpassing naar beneden overigens wel als een serieuze optie hadden beschouwd. Analisten concludeerden daaruit dat zo’n stap in het verschiet lag en waarschijnlijk voor het einde van het jaar zijn beslag zou krijgen. Dat dit al zo snel gebeurde, vormde een verrassing.

Woensdag aan het begin van de middag kondigden de centrale banken van de VS, Canada, de eurozone, Groot-Brittannië, Zweden en Zwitserland gezamenlijk een verlaging af van een half procentpunt ofwel, in jargon, 50 basispunten. Hun optreden onderstreept hoe uitzonderlijk en hoe ernstig de omstandigheden zijn waarin we op dit moment verkeren.

In de Europese landen met de gemeenschappelijke munt gaat het voornaamste tarief van 4,25 naar 3,75 procent. Het betekent in deze regio de eerste daling sinds juni 2003. China maakte lenen eveneens goedkoper en Japan, dat over weinig speelruimte beschikt doordat de rentevoet er op slechts 0,5 procent staat, liet weten de maatregel zeer toe te juichen. Dat China participeert geeft aan dat deze opkomende economische grootmacht met de geïndustrialiseerde naties wil samenwerken om de inmiddels naar alle continenten uitgewaaierde problemen het hoofd te bieden.

Van een gecoördineerde aanpak als deze was eveneens sprake in september 2001, kort na de terroristische aanslagen in New York. Ook toen beoogden de centrale banken van de VS en Europa de rust op de financiële markten te bevorderen. Zij toonden de bereidheid hun instrumentarium voluit in te zetten om het opdrogen van de kredietstromen op de geldmarkt en een inzakken van de conjunctuur te voorkomen.

Zeven dagen geleden was de ECB nog beducht voor het inflatiespook. Is deze dreiging er nu opeens niet meer? In een toelichting schrijft genoemde instelling ter verantwoording van haar beleid: „De recente verheviging van de financiële crisis heeft de neerwaartse risico’s voor de groei vergroot en dus de opwaartse risico’s op het vlak van de prijsstabiliteit verder verkleind. Enige versoepeling van de internationale monetaire condities is daarom gerechtvaardigd.”

De Federal Reserve (Fed), de Amerikaanse zuster van de ECB, brengt in haar overwegingen hetzelfde naar voren. Zij merkt in een verklaring op: „Wij geloven dat de daling van de energie- en goederenprijzen en de zwakkere vooruitzichten als het gaat om de economische activiteit de inflatierisico’s hebben verminderd.”

Van politieke zijde is alom positief gereageerd op de actie. Bondskanselier Merkel bijvoorbeeld meent dat de beslissing bijdraagt aan versteviging van de economie en aan herstel van het vertrouwen. Helaas, dit laatste blijkt allerminst uit de ontwikkelingen op de aandelenbeurzen. Even was er gistermiddag een opleving, daarna kelderden de koersen weer. De AEX-index eindigde de dag met opnieuw een zwaar verlies, ditmaal van bijna 7,7 procent. De Dow Jones noteerde bij het slot van de handel een min van 2 procent.

Banken zijn bang geworden om elkaar en om andere bedrijven kredieten te verstrekken. De rentevergoeding die zij vragen, is de laatste weken flink opgelopen. Dankzij de tariefswijziging van woensdag zien zij hun financieringskosten omlaaggaan als zij lenen bij de centrale banken. Die proberen met hun ingreep de geldmarkt weer op gang te brengen, de naderende recessie te keren en bovenal het psychologisch klimaat van een totaal gebrek aan vertrouwen een wending te geven.

Op dit moment lijkt echter niets te helpen. De storm raast voort. Het hoge woord kwam er woensdag bij monde van de Britse premier Brown dan ook uit: „Het mondiale financiële systeem functioneert niet meer.”