Loonmatiging is volgens de premier hard nodig. De concurrentiepositie van Nederland is in het geding. Door de sterke loonstijgingen van de afgelopen jaren en de hoge inflatie is ons land zijn internationale voorsprong kwijtgeraakt. Als er geen akkoord komt en de lonen te snel stijgen, zal de werkloosheid in rap tempo blijven toenemen. Op dit moment verliezen 8000 mensen per maand hun baan, aldus Balkenende woensdag in de Tweede Kamer tijdens een spoeddebat over het najaarsoverleg.

De minister-president vindt het onbegrijpelijk dat de FNV de kabinetsvoorstellen over de WAO asociaal noemt. Het kabinet heeft voorgesteld de WAO-uitkering voor volledig arbeidsongeschikten in 2005 te verhogen van 70 naar 75 procent, mits de instroom daalt van 100.000 per jaar nu naar 25.000 in 2005.

De FNV wees dit voorstel af omdat de bond de verhoging van de uitkering niet afhankelijk wil maken van de WAO-instroom. Volgens Balkenende is dat onbegrijpelijk, omdat de FNV in het SER-akkoord over de WAO wel akkoord was gegaan met een verminderde instroom als voorwaarde voor een hogere uitkering. Het verwijt van De Waal dat de kabinetsvoorstellen op dit punt asociaal zouden zijn, kan de premier dan ook niet begrijpen. „Als vijf van de zes onderhandelaars wel akkoord gaan, dan kunnen de plannen toch niet asociaal zijn? De situatie is urgent en dramatisch. Niets doen is juist asociaal”, zo zei de minister-president woensdag in de Tweede Kamer.

Balkenende heeft zich ook geërgerd aan de indirecte oproep van De Waal om in januari niet op een van de huidige coalitiepartijen te stemmen. De FNV-voorman zei dat hij zijn leden zal gaan voorlichten welke partij wel sociaal met de WAO omspringt. Volgens de premier speelt de FNV „spelletjes” door tijdens het overleg steeds met nieuwe eisen te komen.

De linkse partijen in de Tweede Kamer vonden de kritiek op de FNV niet terecht. Volgens de GroenLinkser Rosenmöller werken de woorden van Balkenende „escalerend, terwijl deëscalatie nu nodig is.”

De Waal zei in een reactie dat hij „een rechte lijn volgt en geen spelletjes speelt. Ik dien mijn leden het best wanneer ik doe alsof ik Balkenende niet heb gehoord.” Niettemin beoordeelde de FNV-voorman de kritiek van de premier als „beneden de statuur van een minister-president.”

Alle fracties in de Tweede Kamer, uitgezonderd CDA en SGP, zeiden woensdag dat Balkenende zich eind vorige week persoonlijk had moeten bemoeien met de voorbereidingen voor het najaarsoverleg. De premier verwierp dat verwijt. Hij betoogde dat hij zeer nadrukkelijk was betrokken bij de voorbereidende besprekingen en ook tijdens het overleg heeft hij persoonlijk met alle onderhandelaars gebeld om het grote belang te benadrukken van de noodzaak om te komen tot afspraken.

Alle fracties denken dat de kansen op een meerjarig akkoord nu zijn verkeken en zeiden dat alle energie erop gericht moet zijn om op 28 november, tijdens het officiële najaarsoverleg, te komen tot een eenjarig sociaal akkoord. Ook Balkenende hoopt daar vurig op, maar hij heeft wel geconstateerd dat de FNV ook hiertegen steeds meer „mitsen en maren” naar voren brengt.