Recent is een vrachtschip op de Westerschelde gezonken, enkele ogenblikken nadat het vaartuig de haven van Hansweert had verlaten. De schipper werd verrast door de hoge golven op de waterweg. Het vrachtschip maakte -met open luiken- snel water en zonk in een mum van tijd.

„Het ongeluk had misschien voorkomen kunnen worden”, stelt projectleider Mart de Goffau van Rijkswaterstaat, „als de schipper betere informatie had gehad. Hij zou in ieder geval een andere inschatting hebben kunnen maken en eventueel zijn luiken kunnen sluiten.” De projectleider sluit niet uit dat meer ongelukken in de binnenvaart te wijten zijn aan het ontbreken van adequate informatie.

De vaarweginformatie waarop schippers zich baseren wijkt regelmatig ernstig af van de feitelijke situatie. Navigatiekaarten lopen soms jaren achter. „Als je twee kaarten naast elkaar legt, zit er soms meters verschil tussen. Bij de Volkeraksluizen is de afwijking zo’n 7 tot 10 meter.” Het blindvaren op de kaarten kan „levensgevaarlijke situaties” opleveren. „Ook al zijn de kaart naar eer en geweten gemaakt, we hollen achter de feiten aan. Gelukkig weten schippers dat ze de informatie altijd met een snufje zout moeten nemen.”

Rijkswaterstaat gooit de knuppel in het hoenderhok. Een speciaal projectteam werkt aan de samenstelling van actuele en accurate elektronische navigatiekaarten voor de Nederlandse hoofdvaarwegen, gecombineerd met ’verse’ vaarweginformatie. Alle gegevens moeten straks worden opgeslagen in een centrale database. Rijkswaterstaat maakt daarbij gebruik van het wereldwijde Electronic Chart Display and Information System, de zogenaamde Ecdis-standaard. De gisteren gepresenteerde aanpak is trendsettend in Europa. „Brussel kijkt over onze schouders mee.”

Het project betekent een enorme klus, verzucht De Goffau. Leveranciers van nautische computersystemen gebruiken op dit moment allemaal hun eigen vaarweginformatie. „Wij moeten de exacte gegevens van verschillende instanties bij elkaar zien te krijgen. Alle ingrediënten zijn er wel, maar de samenhang ontbreekt. De gegevens zijn verspreid over misschien wel meer dan 300 locaties. Bij Rijkswaterstaat, provincies, gemeenten, havenbedrijven en waterschappen.”

Rijkswaterstaat wil de gedetailleerde informatie vanuit een centrale databank digitaal voor de schippers beschikbaar stellen. „Gratis of tegen minimale kosten.” De gegevens variëren van stroomsnelheden, waterstanden, weersomstandigheden, windgegevens, bedieningstijden van bruggen en sluizen tot walcontouren, vaarwegdiepten en afstanden.

Investeringen voor het downloaden zijn waarschijnlijk niet nodig. „Met een gsm moet het al lukken. Iedere binnenvaartschipper beschikt tegenwoordig over een of meer mobieltjes.” Met breedband-GPRS, de opvolger van gsm, werkt het sneller en beter. Schippers zonder GPRS kunnen straks misschien bij sluizen hun pc even inpluggen om actuele informatie te laden.

Verder test het projectteam mogelijkheden van een combinatie van het on line uitwisselen van data, (d)gps- en radarinformatie, de transponderfunctionaliteit. „Daarmee moet een schipper actuele informatie op zijn scherm krijgen van vaartuigen in zijn omgeving, ook van vaartuigen die net achter een dijk in een haven liggen.” De binnenvaart krijgt met het project ook een betrouwbare routeplanner. Bovendien wordt tracking en tracing, het volgen van goederen onderweg, mogelijk.

Om alle onderdelen van het systeem in de praktijk te testen, start Rijkswaterstaat in januari een proef in Zeeland. Enkele binnenvaartschepen, politieboten, vaartuigen van de provincie en Rijkswaterstaat en de verkeerspost Wemeldinge worden voorzien van de nieuwe elektronische navigatiekaarten en de overige actuele vaarweginformatie. De projectdeelnemers -schippersvereniging Schuttevaer, Rijkswaterstaat, de provincie Zeeland en Zeeland Seaports- wachten met spanning de ervaringen van de gebruikers af.

Eind dit jaar moet een besluit vallen over een landelijke invoering van het systeem. De eventuele landelijke uitrol van het project kost mogelijk dik een miljoen euro’s. Met alle elektronica kunnen schippers straks met losse handen varen? De Goffau protesteert. „Een schipper zal nooit helemaal blind op z’n automatische piloot kunnen varen. Elektronica blijven een hulpmiddel.”