Verloren onder het ijs
Wat gebeurt er met je als je man en dochter spoorloos verdwijnen? Wat gebeurt er met je als je enkele weken later hoort dat ze zijn verdronken onder het ijs? In ”Dooi” van Barbara Voors overkomt hoofdpersoon Iris deze tragedie. Een jaar later analyseert ze deze gebeurtenis, en de rest van haar leven.
Erg sympathiek en weloverwogen is ze niet, deze bijna veertigjarige vrouw. Toch weet haar levensverhaal te boeien; ze is namelijk puur menselijk in haar onaangename gedrag, in haar verkeerde keuzes. Daar komt bij dat ze haar best doet zichzelf te begrijpen en haar levenswijze te verklaren en dat probeert ze overtuigend en eerlijk genoeg.Iris groeit op in Tanzania; op 11-jarige leeftijd keert ze met haar ouders terug naar Zweden. Sindsdien ervaart ze dat ze zich nergens thuis voelt; altijd blijft ze over Tanzania dagdromen. Het maken van vrienden kost haar veel moeite en het behouden van de vriendschappen is nog lastiger. Haar vluchtgedrag leidt ertoe dat ze, ondanks een opleiding tot diaken, als 23-jarige au pair aan de slag gaat in Bretagne.
Ze wordt verliefd op de broer van de man des huizes. Deze Paul is gescheiden en heeft een dochter. Iris trekt bij hem in en helpt hem bij het runnen van zijn restaurant. Maar dan begint hij na een paar jaar over een kind van hen beiden. „Paul stelt veranderingen voor, schetst een toekomst die niet alleen ver verwijderd voelt, maar ook aandoet als die van een vreemdeling. Dat zou me bang moeten maken, maar ik voel gênant weinig. Een gevoel van lusteloosheid ten aanzien van mijn eigen leven. Is het wanneer we onszelf niet langer als inbegrepen in de plannen van de ander beschouwen dat we ze beginnen te verraden?”
Als ze constateert dat ze ook zijn geur niet meer prettig vindt, weet ze dat ze al ver van hem vandaan is. Op het strand ontmoet ze de Zweed Fredrik, getrouwd en vader van een zoon. In tegenstelling tot de Franse Paul spreekt hij haar naam wel goed uit. Ze beseft dat de passie tussen hen beiden gewetenloos is, maar ermee stoppen is onmogelijk. „„Lieve Iris, ga met me mee naar huis.” „Nu moet je toch ophouden!” zeg ik geschokt. Maar dat kunnen we geen van beiden.”
Iris verlaat Paul en zijn dochter, trouwt met de ijdele, perfectionistische Fredrik en betrekt met hem een flat in Stockholm. Ze krijgen samen een dochter, Elin, en Iris pakt het beroep op waarvoor ze is opgeleid: maatschappelijk werker in de kerk. Fredrik en Iris raken bevriend met een ander gezin in het appartementengebouw: Olof, Sofie en dochter Anneli. Anneli en Elin worden hartsvriendinnen.
Bijna tien jaar later moet Iris haar man en dochter aan de dood verliezen. De vraag of het een ongeluk was of dat er moord in het spel was, wordt pas aan het eind van het boek beantwoord. De problematische verhouding van Iris met een van haar cliënten, ”kreeftman”, speelt daarbij een belangrijke rol. Uiteindelijk komt Iris er ook nog achter dat Fredrik een relatie onderhield met buurvrouw Sofie.
Door het innerlijk leven van de belangrijkste personen door henzelf te laten vertellen, heeft Voors een aangrijpend boek geschreven. Ze laat Iris, Sofie en de beste vriend van Fredrik, Daniël, afwisselend aan het woord, waarbij Iris de meeste tekst krijgt. Het meeleven met Iris grijpt je al naar de keel, maar als je beseft wat de andere personages hebben doorgemaakt, moet je het boek soms even wegleggen om het gelezene te laten bezinken en op adem te komen. Daarnaast hanteert Voors een knappe schrijfstijl, waarbij ze slechts weinig woorden nodig heeft om veel indrukwekkends te zeggen.
N.a.v. ”Dooi” door Barbara Voors; vert. Jenny Middelbeek-Oortgiesen; uitg. De Geus, Breda, 2008; ISBN 978 90 445 1152 9; 377 blz.; € 22,50.
