Het doet ons goed dat Arend Jan Boekestijn zich zo actief mengt in de discussie rond ontwikkelingssamenwerking. Dit debat is veel te lang onvoldoende gevoerd. Graag onderstrepen we zijn opmerking dat rentmeesterschap en effectiviteit in elkaars verlengde liggen. Armoedebestrijding, zeker vanuit christelijk perspectief, moet niet alleen zo goed mogelijk gedaan worden (efficiënt, kwalitatief goed), maar moet uiteindelijk ook het goede bewerkstelligen (effectief en relevant zijn).Met zijn streven om geld voor ontwikkelingssamenwerking zo effectief mogelijk in te zetten -waarvoor hulde- slaat Boekestijn hier en daar wel door in eenzijdige oplossingen. Een eenzijdigheid die juist de effectiviteit onder druk zet.

Zo draait hij onze stelling (in het RD van 17 september) om dat economische groei niet voldoende is om de cirkel van armoede te doorbreken: zonder economische groei is het niet mogelijk het lot van de allerarmsten te verbeteren.

Economische groei is uitermate belangrijk voor landen waar velen in diepe armoede leven. Echter, onderzoek toont aan dat van economische groei niet automatisch ook de allerarmsten profiteren. Bekende economen zoals de door Boekestijn genoemde Easterly, maar ook Szirmai, roepen dit al jaren.

Prisma, Tear en Woord en Daad zijn niet tegen investeren in de private sector, integendeel. Zo investeren zij al enkele jaren in mkb-ontwikkeling in derdewereldlanden, in samenwerking met ruim honderd Nederlandse bedrijven. Maar ontwikkeling van de private sector is niet het ei van Columbus. Er blijven bepaalde landen waar ontwikkeling van de markt gewoonweg niet mogelijk is (zoals landen in oorlog).

Hervorming
Verder moet in gebieden waar wél kansen liggen, nauwkeurig bekeken worden hóé investeringen in de private sector armen ten goede komen. Hiervoor zijn belangrijke randvoorwaarden nodig, zoals goed onderwijs en beroepsonderwijs en toegang tot kredietverstrekking. Maar ook goed bestuur (door Boekestijn stevig bekritiseerd) is belangrijk voor markttoegang.

De scheidslijn tussen het steunen van de private sectoren en andere sectoren is een vloeiende lijn: de ene investering komt de andere ten goede. We voeren graag het debat met Boekestijn hoe we de juiste randvoorwaarden creëren, zodat niet alleen de rijkeren meeliften op economische groei. We juichen het overigens toe dat hij daarbij niet-liberale maatregelen niet schuwt, zoals het tijdelijk afschermen van markten van landen die economisch zwak zijn.

Ontwikkelingssamenwerking is risicovol investeren. Vele onzekere factoren, zoals oorlog, migratie en aids, maken armoedebestrijding complex. Oók ontwikkeling van de private sector vormt geen garantie op succes. De wereld is niet maakbaar, ook niet via handel. Vijftig jaar ontwikkelingssamenwerking heeft inmiddels bescheidenheid geleerd.

Ondertussen moeten we wel scherp blijven kijken of we het goede doen. Gelukkig is het niet de VVD die het thema ”effectiviteit” de afgelopen weken op de agenda heeft gezet - dat zou schromelijk laat zijn geweest. De discussie wordt al jaren stevig gevoerd binnen de sector, en terecht.

Gezien de internationale ontwikkelingen ontkomt ontwikkelingssamenwerking niet aan een grondige hervorming in de komende jaren. De deuren moeten (en gaan) open naar andere spelers in het veld, zoals het bedrijfsleven. Afstemming tussen verschillende Nederlandse ministeries die verantwoordelijk zijn voor internationaal beleid is hard nodig.

Laten we het debat voeren over hoe we dit kunnen vorm geven. Met als uitgangspunt dat we de zelfredzaamheid en weerbaarheid van de allerarmsten in ontwikkelingslanden willen stimuleren.

De auteurs zijn respectievelijk directeur van Prisma, vereniging van christelijke organisaties in ontwikkelingssamenwerking, directeur van Tear en manager advies en onderzoek bij Woord en Daad.