Er zijn te weinig kraamverzorgenden in Nederland. In sommige delen van het land is de situatie zelfs nijpend. Daar kunnen jonge ouders maar een paar uur of zelfs helemaal geen kraamzorg krijgen. Dat is een serieuze zaak, want voldoende kraamzorg is een voorwaarde voor het functioneren van ons systeem van eerstelijnszorg zorg rond de geboorte.Zorgaanbieders en zorgverzekeraars lijken het eens over de oorzaken en de oplossingen van de tekorten. Zo wordt de invoering van het Landelijk Indicatie Protocol Kraamzorg per 1 januari 2007 aangewezen als de hoofdschuldige van het probleem. Een neveneffect is dat het aantal geïndiceerde uren een flexibeler inzet van kraamverzorgenden vereist en zich lastig verhoudt met een fulltime dienstverband. Veel personeel is hierdoor uitgeweken naar bijvoorbeeld de kinderopvang.

Verder kan het imago van het beroep van kraamverzorgenden verbeterd worden. De huidige (vaak oudere) generatie kraamverzorgenden is behoorlijk tevreden over haar werk. Het is en blijft echter wel een ronduit zware job en daar hebben steeds minder (jonge) mensen zin in. Zeker gezien de vele alternatieven op dit opleidingsniveau.

En tot slot is het op dit moment gewoon erg druk in de kraamzorg, zoals meestal in de zomermaanden. Tot zover weinig discussie. Maar dan gaan de zorgaanbieders klagen: die zorgverzekeraars hebben een wel erg hard inkoopbeleid gevoerd de achterliggende jaren. Maar is dat zo vreemd? Als er geen schaarste is, moeten de prijzen dalen. En dat kan eenvoudig in de kraamzorg, want de overheid stelt alleen maximumtarieven voor kraamzorg vast. Het gevolg: lagere tarieven of zelfs helemaal geen vergoeding voor bepaalde diensten en werkverdeling via een (zorg)veiling.

Zorgdelen

Dan de oplossingen. Zorgaanbieders en verzekeraars zijn het erover eens dat er meer geïnvesteerd moet worden in de opleiding tot kraamverzorgenden. De vraag is hoe dat gerealiseerd kan worden met 42 opleidingen. Dat lijkt wat veel.

En wie moet dat dan betalen? Op die vraag is maar één antwoord mogelijk: de zorgaanbieders natuurlijk, maar dan wel via betere tarieven. En dat kan ook, want jaarlijks blijft er ruim 30 miljoen euro over op het macrobudget voor de kraamzorg.

Genoemde oplossingen werken pas op de lange termijn. Wat doen de kraamzorgaanbieders en zorgverzekeraars ondertussen aan de krapte? Wat dat betreft is het zogenaamde ”zorgdelen” favoriet. Dat houdt in dat alle cliënten zorg krijgen, maar wel (veel) minder dan waarvoor men premie heeft betaald. De vraag is echter wie hier iets mee opschiet.

In ieder geval niet de kraamverzorgende. Zij mag voor hetzelfde geld half werk doen en zich bovendien het vuur uit de sloffen lopen om nu drie of vier gezinnen in plaats van één gezin per dag te helpen. Het zal niemand verbazen dat hierdoor nog meer kraamverzorgenden het voor gezien houden.

De zorgaanbieder is ook niet gebaat bij zorgdelen, want de improductiviteit die hiervan het gevolg is wordt op geen enkele wijze gecompenseerd. Ook kan de zorgaanbieder zijn imago van betrouwbare leverancier wel vergeten.

De klant trekt bij zorgdelen sowieso aan het kortste eind. Er is premie betaald voor zorg die niet geleverd wordt en de zorg die geleverd wordt voldoet niet aan de normen voor verantwoorde zorg zoals die twee maanden geleden door onder meer de Inspectie voor de Gezondheidszorg zijn vastgesteld.

De zorgverzekeraars lijken hier de meeste winst te halen. Enerzijds wordt zorg niet geleverd waarvoor wel premie is betaald en anderzijds wordt de verzekerde toch tevreden gehouden. Rond december kiest toch maar 5 procent van de verzekerden een andere zorgverzekeraar. Elk risico lijkt hiermee volledig afgedekt.

Marktwerking

De tweede oplossing voor de personeelskrapte is ”zorgsubstitutie”. De kraamverzorgende wordt vervangen door een huishoudelijke hulp of een leerling-verzorgende. Hiermee worden opnieuw concessies gedaan aan de normen voor verantwoorde zorg en wordt (het beroep van) de kraamverzorgende op zijn minst gedegradeerd.

Ik roep mijn collega-kraamzorgdirecteuren op te stoppen met zorgdelen en de uitholling van het beroep van kraamverzorgenden. Stel een cliëntenstop in en lever kwaliteit aan de cliënten die je wél kunt bedienen. Wie achter het net vist, gaat vanzelf zijn verzekeraar bellen. Wacht diens telefoontje af en noem dan je prijs. Zo zit marktwerking toch in elkaar?

Laten wij ons nu eens echt als zorgondernemers gaan gedragen, want er is werk aan de winkel. De bedrijfsprocessen kunnen verdergaand worden geautomatiseerd, de planning kan worden verbeterd en wanneer wordt er nu eens echt geïnnoveerd? Als we doorgaan op de ingeslagen weg komt de kraamzorg er niet meer bovenop en is het in Nederland afgelopen met de eerstelijnsbevalling.

De auteur is directeur van Careyn Kraamzorg.