Aan het begin van de koele zaterdagmiddag in juni is de handel nogal tam. „Logisch: de busstaking houdt veel oudere mensen uit de omtrek thuis. Dat merk je meteen.” Martien van de Wal (55), broer van een kramenzetter uit de stad, nam de organisatie van de markt zes jaar geleden over van initiatiefneemster Els Ruhe, die er in 1988 mee begon.„Die eerste keer moesten we de markt in allerijl afbreken. Nederland won die middag de halve finale van het EK. Het plein stroomde opeens vol met een feestende menigte, we werden bijna onder de voet gelopen.” Sindsdien is de Nijmeegse boekenmarkt er wekelijks, barre weersomstandigheden voorbehouden. „Boeken en platen zijn nogal vochtgevoelig hè?”

De kramen met muziek op de verhoging aan de oostkant -vinyl, klein en groot, en cd’s- vallen onder ander beheer. „Die man daar kreeg vorige week in Zeist een enorm onweer over zich heen: alle hoezen en hoesjes nat, een grote schadepost.”

Bombardement
De geschiedenis van Plein 1944 is pijnlijk, zeer pijnlijk. Van de Wal, ras-Nijmegenaar, heeft zich erin verdiept. Er bestaan hardnekkige complottheorieën, zegt hij, maar „de officiële lezing is nog steeds dat Amerikaanse vliegers dachten dat ze boven de Duitse stad Kleef hingen” toen ze hun bommenlast losten. Die 22e februari waren er honderden doden te betreuren en kreeg de oudste stad van Nederland er tegen wil en dank een plein bij.

Langs een van de diagonalen -„feitelijk de voortzetting van de Houtstraat”- staat een rij van tien boekenkramen. Vandaag is het een rij, soms zijn ’t er twee. „Op vrijdagavond inventariseer ik wie er komt”, zegt Van de Wal. Sommigen staan er sinds de markt begon. Hans Dijkstra (55) bijvoorbeeld. „Amsterdam, Nijmegen, Arnhem, je ziet me overal.” Sociale geschiedenis en fotografie zijn twee van z’n specialiteiten, maar „een goede marktkoopman zorgt dat hij breed gesorteerd is.” Zijn nering is een kwestie van een uit de hand gelopen verzamelaarsdrift.

„Hier, voor jouw lezers.” Een Bijbel in de NBV, prachtige Athenaeumbox. Geprijsd voor 89,85 euro, maar voor 70 mag-ie ook weg. ”Psalmen” van Ida Gerhardt, een Predikerverklaring. „Maar eigenlijk ben ik anarchist, dus de Amusante Bijbel, met kritieken van Voltaire, heb ik ook staan. Een beetje warenkennis moet je natuurlijk wel hebben.”

Uitstervend ras
Internet- en markthandel zijn moeilijk verenigbaar, zegt Dijkstra. „Voor het eerste moet alles uitgepakt staan, voor het tweede zit alles juist in dozen. Is de ambulante boekhandelaar een uitstervend ras? „Dat denk ik wel. Ik ben 50-plus, mensen van de helft of iets meer beginnen er niet meer aan.” Hoe lonend is het vak voor hem? „Ik haal er 60, 70 procent van m’n inkomen uit, de rest komt van een uitkerinkje.”

Stuk voor stuk gezellige mensen, deze handelaren (m/v) in tweedehands boeken. Allemaal willen ze een praatje maken. Neem „Adrianus Jacobus van der Wal”, toch alweer 74. „Voor mij is het puur hobby. Ik koop niks, krijg alles. Soms van de collega’s hier. Er komt elke week een vrouwtje bij mij langs dat drie boeken brengt en er twee meeneemt. Ze ruimt thuis langzaam de kasten op, denk ik. Zo groeit mijn imperium vanzelf”, lacht hij.

Wouter van Eck (43) vist onderwijl ”Ungarisch für Ausländer” uit een bak. Wat moet een campagneleider van Milieudefensie met dat boek? Een goede buur is beter dan een verre vriend, zo blijkt opnieuw. Hij geeft het z’n Duitse buurvrouw cadeau die net een vriend heeft uit Hongarije. Altijd handig als ze wil verstaan wat hij in haar oor fluistert.

En dan is daar Caroline Kerssemakers van zeventig lentes, die haar nering in een kakelrood, afgeladen 45-kilometerautootje vervoert. Ze spreekt langzaam. „Hersenbloeding, was veertig, afasie, spreek moeilijk, hoor alles.” Haar vader zat ook in het boekenvak, een broer doet in middeleeuwse boeken. Ze redt zich goed, met haar ”Oriëntal Bookshop” in Arnhem en hier op de markt. Of zeventig een mooie leeftijd is om te stoppen? „Denk het niet.”

„Een soort schat graven”
Kookboeken en atlassen, daarin is Corrie de Vaan (61) gespecialiseerd. „Er is veel vraag naar.” De inkoop verloopt doorgaans via haar contacten en er hangt een bordje aan de kraam. „Inkopen vind ik het leukste. Soms lijkt het een soort schat graven. Maar verkopen is natuurlijk ook prachtig: mensen zijn soms zó blij als ze iets vinden.”

Aan één ding heeft ze een hekel: afpingelen. „Da’s echt een nadeel van dit vak.” Haar prijzen zijn goed, zegt ze. „In combinatie met andere boeken kunnen we best een keer iets afronden, maar ik heb een hekel aan gezeur.”

Verder heeft ze een mooi beroep. Deventer, Dordrecht, Amsterdam en in haar eigen stad: overal staat de Nijmeegse. „Verder doe ik de boekhouding bij m’n twee kinderen en strijk ik wat grootmoederpremie op.” Van twintig jaar Nijmeegse markt maakte ze er zestien mee.

Natuurlijk, het contact met de mensen, daar doet ze het vooral voor. „Altijd onverwachte ontmoetingen en gesprekken.” Soms is het spannend: gaat een boek weg of toch niet? Het goedkoopste is 3,50 euro, haar duurste -„over architect Werkman”- kostte ooit 550 euro.

Een topstuk van vandaag? „”The Water Babies”, kinderboek uit 1935 van Charles Kingsley, met 48 kleurplaten van Harry G. Theaker. Verzamelaarsspul. Goed verhaal, prachtige illustraties. Ik keek op internet wat collega’s vragen. Dit exemplaar mag weg voor 85 euro.”

Dan, zorgzaam: „Vergeet u niet bij Caroline langs te gaan, die wil u ook heel graag even spreken.”

Romeinse schatten
- Museum Het Valkhof. Spraakmakende collectie Romeinse archeologie, moderne en oude kunst in een speels en licht interieur. Met uitzicht op het rivierlandschap en aan de rand van het historische Valkhofpark. Ooit lag hier een Romeins legerkamp, later bouwde keizer Karel de Grote er zijn burcht. Zie ook museumhetvalkhof.nl. Ondergrondse parkeergarage voor de deur.

• Nationaal Fietsmuseum Velorama. Aan de Nijmeegse Waalkade, vlak bij de Waalbrug en het Valkhof, ligt het Nationaal Fietsmuseum Velorama. Fietsen, toebehoren, posters en ladekasten vol met toegankelijke documentatie. De eerste loopfiets van Von Drais, drie- en meerwielers, vélocipèdes van hout, de eerste exemplaren van metaal en de fiets van koningin Wilhelmina. Zie velorama.nl.

• Stadswandeling Nijmegen. Voor beginnende Nijmegenbezoekers is dat dé aanrader. Bij de grote VVV aan het Keizer Karelplein is een stadswandeling te halen voor 2 euro. Tip voor wie niet met de trein komt: de goedkoopste en toch bewaakte parkeerplaats is ”Oude Stad”, even ten westen van de spoorlijn en vlak bij de rivier. Daar staat de auto een dag voor 4,50 euro. De duurste ”P” is ”Casino”, weliswaar achter een veilig hek, maar de automaat slikt zonder te blozen 15 euro.

Een duidelijke beschrijving voert langs alle bezienswaardigheden, maar met een duidelijke kaart in het hart valt er veilig te variëren op de voorgekookte thema’s. Een van de grootste boekwinkels van Nederland is te vinden onder in de passage Marikenstraat. Geen boekenbonnen meer? Tja, bedenk dan maar een andere goede aanleiding.