Momenteel zijn meer dan vijfhonderd instanties, van lagere overheden tot milieudiensten, politie, Openbaar Ministerie en VROM–Inspectie, betrokken bij controle van bijvoorbeeld bedrijfsprocessen en asbest– en andere bodemvervuiling. Die versnippering „samen met de vrijblijvendheid in de samenwerking tussen die organisaties zijn het centrale probleem", stelt Mans in het rapport ’De tijd is rijp’ dat hij donderdag heeft aangeboden aan de ministers Jacqueline Cramer (VROM) en Ernst Hirsch Ballin (Justitie).De tekortschietende controle ligt niet alleen aan het feit dat ’handhavers’ worden ingehaald door nieuwe ontwikkelingen zoals complexere technieken, maar de organisaties zijn volgens Mans ook niet toegesneden op de taak die zij moeten vervullen. Daardoor kunnen ze „niet effectief en efficiënt" naleving van regels afdwingen, zodat burgers en bedrijven zo weinig mogelijk worden belast.

Zo is de aanpak van „calculerende en ronduit criminele organisaties niet of nauwelijks van de grond gekomen", staat in het rapport. Gemeenten, is Mans’ harde conclusie, zijn „over de hele linie" zeer terughoudend om méér te doen dan waarschuwen. De schaal van veel gemeenten is volgens hem te klein voor handhaving op dat niveau. Bedrijven hebben ook last van gebrek aan deskundigheid van inspecteurs.

De nieuwe handhavingsdiensten nemen daarom het heft bijna geheel in handen. Zij bereiden ook sanctiebesluiten voor. Gemeenten en provincies behouden bevoegdheden en blijven formeel verantwoordelijk voor de sancties, aldus Mans.