De voedselcrisis die de prijzen van graan, rijst en mais de afgelopen maanden enorm deed toenemen, is veroorzaakt door de afbouw van het markt- en prijsbeleid door overheden, aldus econoom Niek Koning van de Wageningen UR. „Buffervoorraden die konden worden gebruikt om grote prijsschommelingen te voorkomen, zijn opgemaakt. Daarnaast zijn er incidentele oorzaken voor de huidige voedselcrisis: droogte in Oceanië en groeispurt in Azië.”Het produceren van biobrandstof speelt een grote rol in de stijging van de voedselprijzen, aldus Koning. Als het aanbod van een product afneemt, stijgen de prijzen. De prijs van landbouwproducten is heel gevoelig voor veranderingen in vraag en aanbod; die zijn inleastisch, zoals dat heet. „Nu wordt 5 procent van de granen en oliezaden verwerkt tot biobrandstoffen”, zegt Koning. „Dit heeft een prijsstijging van 15 tot 25 procent tot gevolg.”

Matigen bevolkingsgroei
Sinds het eind van de 19e eeuw daalt de prijstrend van voedsel. Om te voorkomen dat er een stijgende prijstrend komt met de huidige crisis, moet actief beleid worden gevoerd, zegt de Wageningse econoom. „Steun voor boeren in ontwikkelingslanden is nodig, zodat de productie omhooggaat. De overheid moet stoppen met het steunen van biobrandstofproductie en moet de bevolkingsgroei matigen door effectieve armoedebestrijding, zodat de vraag naar voedsel minder stijgt. Verder zou de consumptie van rundvlees dat met krachtvoer is geproduceerd, moeten dalen.”

Er zijn geen wereldwijde instituties die er op wereldschaal voor kunnen zorgen dat de grondstoffenmarkt stabiel blijft, zegt Koning. „Er zou binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO) of binnen de Verenigde Naties VN een organisatie moeten komen die ervoor zorgt dat de prijsveranderingen binnen de perken blijven. Door het quoteren van handelsstromen en het belasten van biobrandstoffen kunnen prijzen dan niet te laag of te hoog worden.”

Woestijnvorming

In 2050 leven er op de wereld naar verwachting 9 miljard mensen. Zij zullen, als ze niet zo arm blijven als ze nu zijn, meer calorieën en dierlijke producten gaan consumeren. Plantenwetenschapper Loffler: „In 2050 is een dubbele hoeveelheid plantaardige producten nodig. Door woestijnvorming, verstedelijking en waterbeschikbaarheid is een grote uitbreiding van landbouwgronden niet reëel. Wel is het mogelijk om de productie per hectare te laten verdubbelen.”

Op het beschikbare landbouwareaal is weinig ruimte voor andere toepassingen dan voedsel. Het kwart voetbalveld dat elke wereldburger in 2050 tot zijn beschikking heeft, moet effectief worden gebuikt, zegt Loffler. „Oplossingen voor dit ruimtegebrek zijn genetische modificatie en het gebruik maken van algen en wieren voor voedsel en energie. Ook kunnen we beter omgaan met het zonlicht. Nu wordt slechts 1 tot 2 procent ervan door planten gebruikt voor fotosynthese en zijn we 98 procent dus kwijt.”

Koning is optimistischer over de potentie van de wereldlandbouw. „Die kan technisch gezien 20 miljard mensen rijkelijk voeden. Investeringen en innovaties zijn dan wel dringend nodig. En dan is er nog een economisch plafond: boeren maximaliseren niet hun productie maar hun economisch nut.”