Over dit soort dingen maakt een vluchteling zich nooit druk. Die heeft andere zaken aan zijn hoofd: Slaag ik erin om vandaag weer de 5 kilometer te lopen voor mijn jerrycan met water? Hoe houd ik het tentzeil strak?De VN-hoge commissaris voor vluchtelingen, de Portugees António Guterres, bezocht deze week in Dadaab (Kenia) een van ’s werelds grootste vluchtelingenkampen. Een deel van de 200.000 vluchtelingen woont er al jaren. „Er zijn kinderen geboren in dit kamp die hier nu op de middelbare school zitten”, vertelt een vrouw aan Guterres. „En nog is er geen vrede in Somalië.”

Somalië is het thuisland van vrijwel alle bewoners van Dadaab. In andere landen bevinden zich nog 250.000 Somalische vluchtelingen. En binnen de grenzen van Somalië zelf zijn 1 miljoen inwoners uit hun huizen verdreven.

Gisteren was het Wereldvluchtelingendag. Voor westerlingen is het verleidelijk om schouderophalend aan dit soort dagen voorbij te gaan. Enerzijds omdat er al zo veel bijzondere dagen zijn die aandacht vragen voor problemen als aids, malaria en andere misère. Bovendien staan vluchtelingen vaak op één lijn met asielzoekers en die worden in de regel als lastig ervaren. Daar komt nog bij dat het vluchtelingenprobleem razend ingewikkeld is.

Dat laatste is inderdaad waar. Om bij het voorbeeld van Somalië te blijven: de oorzaak voor de vluchtelingenstroom is een haast onnavolgbaar conflict tussen krijgsheren, radicale moslims en Ethiopische soldaten. In Soedan is de situatie nog erbarmelijker, met 5 miljoen ontheemden. Behalve het geweld drijft ook de honger mensen het land uit. Zimbabwe is een verhaal apart: het regime van Mugabe is de hoofdoorzaak van het feit dat een kwart van de bevolking op drift is geraakt, deels naar Zuid-Afrika, waarvandaan ze vervolgens weer teruggejaagd worden.

Maar er zijn meer oorzaken dan oorlog en honger. De verwachte stijging van de zeespiegel die het gevolg is van de opwarming van de aarde, zal een grootschalig vluchtelingenprobleem veroorzaken in landen als Bangladesh, waar de meeste inwoners vlak boven de waterlijn wonen.

Er valt zeker wat af te dingen op de manier waarop de VN haar werk doen. Toch is er geen reden om dan maar de schouders op te halen op Wereldvluchtelingendag. Niet ieder is in staat om letterlijk met woord en daad de helpende hand te bieden. Maar de handen mogen wel uit de mouwen. Bijvoorbeeld om te stemmen op een partij die niet wil beknibbelen op ontwikkelingssamenwerking en die internationale noden en conflicten serieus neemt; of om te gireren naar hulporganisaties; of om ze te vouwen voor de nood van deze wereld.

Als de opwarming van de aarde ook een van de oorzaken is, zijn concrete acties mogelijk. Ombuigen van de welvaartstaat bijvoorbeeld. Zoals de gezaghebbende internationale krant The Independent gisteren schreef over de dreiging voor Bangladesh: „Het is onze schuld. Iedere vliegreis, iedere hamburger, iedere kolencentrale, heeft dit gevolg. Terwijl de wereld opwarmt, vegen we Bangladesh van de kaart.”