Woensdag voerden truckers en taxichauffeurs in Brussel actie tegen de dure diesel. Elders in de stad demonstreerden boeren tegen de lage opbrengst van hun producten. Eerder gaven vissers uiting aan ongenoegen over de stijgende kosten. En wat te denken van de automobilist. Die constateert als hij gaat tanken maar al te vaak: weer zoveel cent per liter erbij. De steeds forsere brandstofrekening pleegt een zware aanslag op het budget van gezinnen en bedrijven.De staats- en regeringshoofden van de 27 EU-landen waren donderdagavond en vrijdag bijeen voor hun driemaandelijkse top. Sinds vorige week hangt als een donkere wolk boven de Unie het nee van de Ierse kiezers tegen het Verdrag van Lissabon. Jarenlang reeds wordt er gepraat over een grondige hervorming van de spelregels. Het lukt echter niet die te voltooien. Eerst lagen Frankrijk en Nederland dwars bij de conceptgrondwet, nu werpen de bewoners van het eiland aan de westflank van ons werelddeel een blokkade op tegen de herziene versie daarvan.

Voorzitter Barroso van de Europese Commissie hamert erop dat de nieuwe institutionele crisis het gewone werk niet mag verlammen. Er was hem en het gezelschap van presidenten en premiers dan ook veel aan gelegen hun tweedaagse reguliere overleg niet volledig te laten overschaduwen door de recente tegenslag. Toon de mensen dat de EU er is voor hen, dat zij oog heeft voor hun problemen in het alledaagse leven, is hun motto.

In dat kader paste goed een debat over de voedsel- en energieprijzen. In hun slotverklaring verwoordden de leiders bezorgdheid, vooral over de huishoudens met een smalle beurs en over arme landen die importeur zijn van levensmiddelen en olie. Maar veel kunnen zij in gemeenschappelijk verband niet uitrichten. Zij missen instrumenten om in te grijpen op de internationale markten. En inkomenspolitiek, om groepen aan de onderkant te beschermen, is een onderwerp dat thuishoort bij de afzonderlijke lidstaten. In Nederland bekijkt het kabinet de koopkrachtcijfers in augustus. Daarbij is de vraag aan de orde of de voor 2009 aangekondigde btw-verhoging doorgaat.

Steun vanuit de nationale schatkisten aan deze of gene sector strookt niet met de EU-voorschriften, omdat dit een eerlijke concurrentie op de interne markt verstoort. Begin deze week heeft de Europese Commissie overigens wel een noodpakket toegezegd voor de visserij, met daarin meer ruimte voor subsidies. Die zijn gekoppeld aan beleidsdoelen zoals sanering van de vloot, gericht op het terugdringen van de overbevissing, en uitrusting van schepen met energiezuinige motoren.

Frankrijk opperde vorige maand al om de belasting op brandstof te verlagen. Dat voorstel vond geen gehoor bij de ministers van Financiën. Vrijdag herhaalde president Sarkozy het pleidooi voor zo’n lastenverlichting, maar het stuitte opnieuw op veel weerstand.

Het algemene gevoelen in de EU is dat burgers en bedrijven in de eerste plaats hun gedrag dienen aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden en dat je geen douceurtjes moet uitdelen die de prikkel daartoe wegnemen. Premier Balkenende hierover: „Het kunstmatig omlaag brengen van de prijzen lost niets op.” Barroso benadrukt: „Energiebesparing en diversificatie van bronnen: dat is het antwoord op de structurele problemen.” Bij dit laatste denkt hij aan vergroting van de inzet van hernieuwbare, duurzame stroom. Een dergelijk beleid levert tevens een bijdrage aan de strijd tegen de klimaatverandering. Fiscale maatregelen zijn welkom, mits zij de overschakeling bevorderen naar een economie met minder CO(in2(-uitstoot.

Wat de voedselproblematiek betreft zijn besluiten genomen om de verhouding tussen vraag en aanbod te verbeteren, waaronder verkoop van interventievoorraden, verhoging van de melkquota en afschaffing van de invoerheffing op granen. Er gaat een streep door de braaklegging van landbouwgrond. Voorts trekt de Europese Commissie 300 tot 500 miljoen uit om de voedselbanken uit te breiden.

Eén ding staat voor de EU vast: de huidige ontwikkelingen zijn van blijvende aard, de prijzen zullen niet terugvallen naar de vroegere lage niveaus. Dat hebben we eerder gehoord. Bij de oliecrisis in 1973 waarschuwde toenmalig PvdA-premier Den Uyl al dat goedkope energie definitief tot het verleden behoorde, dat het nooit meer zou worden als weleer.