In zeker opzicht hebben de SP’ers gelijk. Als er één partij is die niet samenvalt met een Haags leider, is het de Socialistische Partij. De partij is ontstaan in de volkswijken van grote steden, aanvankelijk in Brabant, later verspreid over de rest van het land. SP’ers verzamelden in die wijken klachten van bewoners en voerden actie voor hen bij woningbouwverenigingen.Bij de latere groei en spectaculaire uitbouw van de partij heeft de SP-top nooit vergeten dat contact met de basis, met de gewone man of vrouw vast te houden. De SP heeft koste wat het kost willen vermijden een bestuurderspartij, een wankel lichaam met een waterhoofd te worden. Daarin is zij geslaagd. In die zin is de partij meer, veel meer dan Marijnissen.

Maar de kreet die gisteren overal klonk heeft ook iets in zich van een argumenteren tegen beter weten in. Want je hoeft er niet voor te hebben doorgeleerd om te zien dat het succes van de SP in de achterliggende vijftien jaar toch voor een belangrijk deel het succes is van één man.

Was de partij tot 1994 bij het grote publiek tamelijk onbekend, in dat jaar begon voor de radicale socialisten de victorie. Het duo Marijnissen en Poppe trad aan in het parlement. Van toen af had de SP een landelijk podium. Het was voornamelijk de voormalige machinebankwerker, lasser en worstenmaker uit Oss die het schouwtoneel van de Tweede Kamer maximaal wist uit te buiten. De SP verloor vanaf dat jaar geen enkele verkiezing.

Daarom ondergaat de SP met het terugtreden van Marijnissen een forse aderlating. Nee, zij zal niet als een plumpudding ineenzakken. Daarvoor staat de stevige basis van de partij garant. Maar dat zij onder een minder charismatisch leider terugvalt naar een meer natuurlijke grootte van zo’n vijftien zetels, is niet onaannemelijk.

Voor de SP is het vertrek van Marijnissen dus een groot verlies. Voor de politiek als geheel ook? Ook wel een beetje. Niet zozeer omdat Den Haag nu een fractievoorzitter verliest met een geweldige uitstraling. Ook niet omdat hier een rondborstig politicus terugtreedt die zei wat hij dacht en deed wat hij zei.

Op dat laatste valt namelijk ook wel wat af te dingen. Wie een rol wil spelen in de Haagse slangenkuil ontkomt er niet aan zo af en toe níét te zeggen wat hij denkt, selectief te winkelen in beschikbare argumenten en de werkelijkheid zo te beschrijven dat de rol van de eigen politieke stroming het gunstigst oplicht. Dat was ook Marijnissen niet vreemd.

Het verlies voor de politiek als geheel bestaat vooral hierin dat een denker de Haagse arena verlaat. Een man die hyperigheid probeerde te vermijden, nadacht en boeken schreef. Die vanuit zijn maatschappijanalyse tot de conclusie kwam dat de „publieke sector” in gevaar was, dat de „graaicultuur” gestopt moest worden en dat we een beschavingsoffensief nodig hadden. Die bijdrage aan het politieke debat, dat helaas de indruk wekt steeds oppervlakker te worden, zullen we missen.