Het boek opent met een uitstekende beginzin: „Zonlicht flitste in het vlindermes.” De lezer staat meteen op scherp. Nora Damave, docent en conrector, wordt door een islamitische leerling met een mes gestoken. Als ze de dag erna op school komt („ze moet toch verder”) voelt ze zich niet gewenst, ze krijgt het advies thuis te blijven. Want heeft ze het niet misschien zelf uitgelokt? De zaak moet uitgezocht. Haar 16-jarige dochter Franca lijdt eronder, ze wordt belaagd door jongens op straat. De wereld lijkt ineens in tweeën gedeeld, te bestaan uit voor- en tegenstanders.Als de rector Nora vraagt voorlopig van school weg te blijven (dan kan hij tegenover journalisten de zaak wat afzwakken om zo de naam van de school hoog te houden) wordt ze woedend. Ze wil de regie in handen houden, gaat zelf op bezoek bij de familie van Ali, en beseft te laat dat dit niet verstandig is (waarom zouden ze haar ter wille zijn, Ali had helemaal geen mes, kan ze niet zorgen dat hij uit de cel komt?) Woede en teleurstelling stapelen zich op. En dan blijkt ook nog dat haar ex-man Guido ineens spoorloos is verdwenen, en dat haar dochter Franca ziek is van angst vanwege de plotselinge verdwijning van haar vader.

Door al deze dingen slaat de bitterheid van Nora om in woede, alles lijkt zich tegen haar te keren. Het mes en de haat hebben haar leven ontwricht. De directeur twijfelt aan haar functioneren, en op school wordt gewerkt aan haar afzettingsprocedure. Nora klampt zich aan alles vast, maar wordt vanbinnen steeds onzekerder - hoe zoiets als geweld erin kan hakken!

Planmatig
Naast deze verhaallijn wordt in het boek steeds meer een tweede verhaallijn zichtbaar: die van de plotselinge verdwijning van Guido. Nora en Franca doorzoeken zijn huis en computer. En wie is de man op de foto die op zijn bureau staat?

Guido blijkt op zoek te zijn naar die man, een soort goeroe, een mysterieuze Italiaanse schrijver, Fischer genaamd. Franca reist hem achterna (al heeft ze geen idee waar haar vader kan zijn). Als Nora hoort dat haar dochter naar Italië is vertrokken, gaat ze ook naar het Zuiden, en zo raken de hoofdpersonen alle drie in Italië verzeild, zonder dat ze van elkaar weten waar ze zich precies bevinden. Eenzaamheid in optima forma.

Uiteindelijk vinden ze Guido. Hij blijkt zichzelf gecastreerd te hebben, en in z’n eigen bloed te liggen (waarom zoiets extreems?), geheel in extase, feitelijk onbereikbaar. Hij heeft zichzelf verwond ter wille van zijn grote meester Fischer. Daarmee laat Noordervliet de lezer toch wel enigszins berooid achter. Waar het boek zo realistisch begon, eindigt het absurd. Nora is verbitterd en Guido licht gestoord. Franca is de enige persoon met wie de lezer oprechte deernis voelt.

”Snijpunt” is een tot in de puntjes verzorgd verhaal, een zorgvuldig gewrocht bouwsel, maar op een of andere manier heeft het boek niet de verhalende kracht die je van een groot schrijver verwacht. Misschien is het wel de perfectie van de constructie die licht tegenstaat: de roman bestaat uit drie delen, zes perspectieven, en alles wordt tot op het bot geanalyseerd: de lezer krijgt bijna geen kans om zelf iets te bedenken of vrijelijk in het boek rond te dwalen. De regie lijkt regime geworden. Een puzzel die zichzelf oplost.

Als je dan als lezer probeert te ontsnappen aan dit heersende plan, komen er toch vragen: Nora zou een geliefd docent zijn, maar waaruit blijkt dat? Niemand komt haar na de steekpartij opzoeken. En hoe kan die aardige Guido zich ontwikkelen tot zo’n gestoord iemand? Hij was aanvankelijk zo’n aardige sympathieke vader?

Zelf verantwoordelijk
Noordervliet weet veel, kent de geschiedenis, Italië, de klassieken, Latijn en Italiaans en nog veel meer, maar dat staat niet garant voor een onvergetelijk boek. Haar wetenschappelijke geest -overal vragen bij stellen, wat voortdurend nieuwe stof genereert- en analytische vermogen lijken het pure fictieschrijven in de weg te staan.

Door steeds in (psychologiserende) abstracties te vervallen („hij was uit op het diepmenselijke verhaal van de pedagoge die het failliet van haar werk onder ogen moet zien”) krijg je als lezer weinig echt contact met het verhaal, de dingen en de mensen zelf.

Wat opmerkelijk goed is aan Noordervliets boek is dat ze mensen zelf verantwoordelijk laat zijn voor hun daden. Nora wil graag slachtoffer zijn, maar de harde werkelijkheid is dat ze onder ogen moet zien dat ze het mes zelf heeft uitgelokt. Zo ook Guido: zijn adoratie voor de grote spirituele meester ontaardt in obsessie en waanzin. Bij Noordervliet zijn mensen geen slachtoffer van de omgeving. Haar bouwwerk is in elk geval wel geslaagd waar het gaat om mensenkennis: haat, woede, boosaardigheid, jaloezie en behoefte aan erkenning zijn drijfveren waardoor de personages de keuzes maken die alleen maar verder in het ongeluk storten, en dat levert een auteur vanzelf een duister woud aan verwikkelingen op, weinig troostvol, wel scherp en snijdend.

N.a.v. ”Snijpunt”, door Nelleke Noordervliet; uitg. Augustus, Amsterdam, 2008; ISBN 978 90 457 0144 8; 376 blz.; € 20,-.