Terecht wijst de heer Hak op het belang van emoties in het conflict: „Feiten en emoties moeten worden gescheiden en een eigen plekje krijgen.” Tegelijk is hij van mening dat boosheid zondig is. Hiermee bevindt hij zich in een uiterst merkwaardige positie. Het is mij onduidelijk hoe men dan op een geloofwaardige manier ruimte kan geven aan emoties als boosheid. Dat is dan immers principieel onaanvaardbaar. Een mediator (bemiddelaar in conflicten) die vindt dat boosheid per definitie zonde is, zal een ander beroep moeten kiezen. Mediation volgens de methode die de heer Hak voorstaat is dan niet reëel. Nu kan er onderscheid zijn tussen principiële en pragmatische standpunten. Hier lopen ze alleen wel erg ver uiteen, de redenering is eigenlijk niet meer consistent.

Onverschillig
De stelling van de heer Hak dat boosheid zondig is wordt ook niet deugdelijk onderbouwd. „Boosheid en conflicten zijn een gevolg van de zondige natuur van de gevallen mens en daarom in strijd met de wet der Tien Geboden”, aldus de heer Hak. Dit is een drogreden van formaat. Er moet een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen oorzaak en gevolg. Wanneer boosheid en conflicten het gevolg zijn van de zonde is dat nog iets anders dan dat zij in zichzelf zondig zijn. Je kunt de straf niet gelijkstellen aan de misdaad.

Verder beroept de heer Hak zich op het liefdegebod. De achterliggende veronderstelling is waarschijnlijk dat boosheid en liefde tegengesteld zijn. Boosheid en liefde hebben echter alles met elkaar te maken. Ik durf de stelling aan dat een wereld zonder boosheid een liefdeloze en onverschillige wereld is. Wanneer word je boos? Als iemand iets wat jij liefhebt negatief beïnvloedt of probeert te beïnvloeden. Bijvoorbeeld wanneer een familielid wordt beledigd. Maar, het kan ook zijn dat iemand de positie waar je prijs op stelt probeert aan te tasten. Iemand die in dergelijke situaties niet boos wordt heeft geen liefde tot zichzelf en evenmin liefde tot anderen.

Bijbelse noties
De Bijbel is geen psychologieboek. In wezen is elk gebruik van de Bijbel voor niet-religieuze doelen enigszins oneigenlijk. Aangezien de heer Hak pretendeert het Bijbelse standpunt te vertolken voel ik mij toch genoodzaakt hier het een en ander tegenover te stellen.

Als geheel laat de Bijbel zich lezen als de geschiedenis van het conflict tussen God en mens. God is boos over de zonde van de mensen. Als God nooit zondigt èn God tegelijkertijd wel boos kan zijn, dan kan boosheid op zichzelf geen zonde zijn. Het verwijt van de heer Hak –dat ik ”Gods heilig handelen tot onderdeel maak van onze beperkte menselijke begrippen”– is niet terecht. Wij kunnen niet over God spreken, tenzij in antropomorfe termen.

God laat ook duidelijk weten dat Hij boos is over de zonde. Als christenen kunnen wij ons God Zelf ten voorbeeld stellen. Het is ook volledig in de lijn van Mattheüs 18 om boosheid te communiceren: „Indien uw broeder tegen u gezondigd heeft, ga heen en bestraf hem tussen u en hem alleen” (vers 15). God laat niet met zich sollen en Hij verlangt dat ook niet van ons.

Verzoening
De aanklacht van God is gericht op verzoening. En dat moet ook ons doel zijn. Verzoening is echter niet los verkrijgbaar: erkenning van schuld is noodzakelijk, en schade moet hersteld worden. Als praten niet helpt kan men getuigen inschakelen, of desnoods de gemeente (vers 16-17). We moeten steeds weer bereid zijn te vergeven (vers 22). Wanneer echter de erkenning van schuld uitblijft, geeft Jezus ons het advies: „Zo zij hij u als de heiden en de tollenaar” (vers 17).

In het liefdegebod lees ik geen verbod op boosheid. Wij moeten God liefhebben boven alles. Dat betekent onder andere dat wij recht en gerechtigheid lief moeten hebben, en dus oprecht boos moeten worden wanneer die in het geding zijn. Verder moeten we de naaste liefhebben als onszelf. Dat impliceert dat wij van onszelf moeten houden, dat betekent ook voor jezelf opkomen. Wij moeten echter evenveel van onze naaste houden. De balans moet dus in het oog worden gehouden.

Wanneer iedereen dit liefdegebod in praktijk brengt, zijn de conflicten de wereld nog niet uit, zoals de heer Hak wel meent. Dat is een naïeve gedachte die ook nog eens te kort doet aan de diepte en de realiteitszin waarmee de Bijbel over conflicten spreekt. Het liefdegebod spreekt ons van de balans tussen God, de naaste en onszelf. De zonde zit niet in de boosheid of het conflict als zodanig: de zonde zit in een verstoorde balans. Boosheid is een positieve emotie die nodig is om die balans te bewaken.

De auteur studeert psychologie en onderzoekt het conflictgedrag van kerkelijken.