In het werkprogramma ”Schoon en Zuinig” spreekt het kabinet de ambitie uit om de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met maar liefst 30 procent te verminderen vergeleken met 1990. Het tempo van energiebesparing moet verhoogd worden naar 2 procent per jaar, en het aandeel duurzame energie van ongeveer 2 procent nu naar 20 procent van het totale energieverbruik in 2020.Deze ambitieuze doelstellingen vragen om de doorbraak van innovaties in duurzame en energiebesparende technologieën. In Nederland komen deze innovaties echter moeizaam van de grond. Een belangrijke oorzaak hiervoor is dat ondernemers die investeren in de ontwikkeling en toepassing van duurzame energietechnologieën worden geconfronteerd met vele onzekerheden.

In een onderzoek naar de ontwikkeling van verschillende energietechnologieën in Nederland -namelijk micro-wkk (ook wel de HRe ketel genoemd), biobrandstoffen, biomassavergassing en biomassaverbranding- werd een onderscheid gemaakt naar zes bronnen van onzekerheid: technologie, middelen (geld, kennis en grondstoffen), concurrenten, leveranciers, consumenten en politiek. Van deze verschillende onzekerheidsbronnen bleek politieke onzekerheid bij alle technologieën een belangrijke rol te spelen.

Behalve politieke onzekerheid ervaren veel ondernemers ook grote technologische onzekerheid en onzekerheid over de beschikbaarheid van financiële middelen en biomassa.

Hoewel sommige ondernemers zeer succesvol zijn in het managen van deze onzekerheden, hebben ze er ook regelmatig toe geleid dat investeringen zijn uitgesteld of projecten vroegtijdig zijn stopgezet. Vooral bij technologieën die nog slechts op kleine schaal worden toegepast, zoals biomassavergassing, ontstaat er al snel een dusdanig grote opeenstapeling van onzekerheden dat ondernemers deze onzekerheden niet langer het hoofd kunnen bieden. Doordat er zo veel technologieën sneuvelen in de fase tussen marktintroductie en grootschalige toepassing, wordt deze fase vaak de ”valley of death” (vallei des doods) genoemd.

Gunstig klimaat
Om de ambitieuze klimaatdoelstellingen te halen is het noodzakelijk dat veelbelovende duurzame energietechnologieën gedurende alle fasen van het innovatieproces -van onderzoek en ontwikkeling tot marktintroductie en grootschalige toepassing- worden ondersteund. Dit betekent niet dat de overheid alle onzekerheden die ondernemers ervaren kan en moet wegnemen. Ondernemerschap en innoveren betekent nu eenmaal omgaan met onzekerheden en risico’s durven nemen. Maar de overheid dient wel voor een gunstig investeringsklimaat te zorgen om ondernemerschap te stimuleren.

De politieke onzekerheid die ondernemers ervaren als gevolg van de vele wijzigingen in het subsidiebeleid van de overheid, de wet- en regelgeving ten aanzien van het vergunningenbeleid van duurzame energieprojecten en het gebrek aan visie van de overheid staat een gunstig investeringsklimaat in de weg. Bovendien biedt het overheidsbeleid dat tot op heden van kracht is nog onvoldoende steun in de ”valley of deathfase” en zijn de verschillende beleidsinstrumenten nog te gefragmenteerd.

Hoewel de overheid zich hier meer en meer van bewust wordt, zijn er nog vele stappen te zetten voordat de klimaatdoelstellingen in zicht komen.

De auteur promoveert vrijdag aan de Universiteit Utrecht op een onderzoek naar onzekerheden in de ontwikkeling van duurzame energietechnologieën, dat is uitgevoerd in samenwerking met de Technische Universiteit Delft.