Web 2.0 staat voor nieuwe internetgemeenschappen (de ”social networking sites”) zoals de virtuele vriendengemeenschappen Hyves, SchoolBANK, LinkedIn, OpenBC, Plaxo of Naymz. Als je daar nog geen profiel hebt en daar niet aanwezig bent, is dit pijnlijk zichtbaar. Wanneer je niet meedoet, sta je erbuiten en besta je (virtueel) niet. Je bent niet ”linked in” (in het internetnetwerk opgenomen), hopelijk nog net niet ”cast out” (eruit gegooid).Hoe meer sociale contacten iemand op zo’n virtuele bewaarplaats van menselijke relaties verzamelt, hoe meer ”vrienden” hij of zij heeft en hoe populairder zo’n ”hyve’er” is. Dat wordt democratisch vastgesteld. Men kan alleen lid worden door een profiel aan te maken en zich daarin bekend te maken met persoonsgegevens en hobby’s, door allerlei wederwaardigheden te melden en te delen met ”vrienden” en ”vriendinnen”. Menselijke relaties van vlees en bloed krijgen zo een nieuwe dimensie op internet.

Mensen met een dikke agenda met waardevolle contactgegevens van andere mensen die ertoe doen staan in de samenleving in hoog aanzien. Het gaat er niet zozeer om wie jij kent, maar of ze jou kennen. Zeg mij wie uw vrienden zijn, dan zal ik zeggen wie u bent, luidt een oud gezegde. Wie veel bezocht wordt op zijn of haar internetprofiel, is blijkbaar populair. Zogeheten ”blogspots” vergroten die aantrekkingskracht, mits men wat zinvols te melden heeft.

Zelfzuchtigheid
Naymz is een reputatienetwerk. Vrijwel wekelijks krijg ik verzoeken om mij aan te melden. Ik kan punten verdienen waarmee men mijn ’reputatie’ kan inschalen en vergroten. Hier wordt de menselijke waardering democratisch ingeschat en meetbaar gemaakt in een reputatiescore. Je bent iemand, want Naymz maakt het voor je publiek. Hopelijk berust die elektronische reputatiescore, democratisch via internetstemming tot stand gekomen, op een werkelijkheid van echte ontmoetingen in de gewone wereld.

Maar is alles nu echt vriendschap wat er schijnt te blinken op Web 2.0? De Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum stelt dat wij wanneer we waarde toeschrijven aan vriendschap, wij onszelf veel kwetsbaarder maken voor verlies. Verlies aan reputatie bijvoorbeeld. En veel mensen zijn inmiddels er al achter gekomen op bijvoorbeeld sollicitatiegesprekken, dat informatie achtergelaten op internetprofielen in hun na- of voordeel werkte.

C.S. Lewis beschrijft in ”Brieven uit de hel” een soort genegenheid tot de naaste om hun wil te absorberen in de onze. Om ons eigen terrein van zelfzuchtigheid en eigenbelang te vergroten op kosten van de ander. Dat is een vorm van trots die vriendschap omzet in overheersing.

Dat verschijnsel zien we ook optreden op Web 2.0-gemeenschappen. De mensen met de grootste ’vriendenkringen’ (500+ connecties) worden als de nieuwe virtuele netwerkhelden gezien, waar iedereen een link mee wil hebben. Dat kan leiden tot een proces van verlies van eigen identiteit. Ben je iemand omdat je een link hebt met bijvoorbeeld een bekende(re) Nederlander?

Zinloos
Naar analogie van dezelfde Lewis in zijn boek ”De vier liefdes” kunnen we vriendschap opdelen in behoeftevriendschap -deze drukt een behoefte aan en afhankelijkheid van een persoon uit-, giftvriendschap -een wens om bij te dragen in het vervullen en volmaken van iemands persoonlijkheid- en erkentelijkheidsvriendschap - deze drukt een wederzijdse bewondering en erkentelijkheid naar elkaar uit om elkaar te aanvaarden zoals men is. Deze laatste vorm van vriendschap moet groeien in vele fysieke momenten en contacten.

De vraag is hoeveel van de internetvrienden een echte vriend of vriendin zijn. Vriendschap zonder genegenheid -als dat overigens vriendschap kan worden genoemd- en andere christelijke deugden is leeg en zinloos.

Ontmoetingsplaatsen op internet zijn relevant om relaties te onderhouden en mensen te volgen. Zo is het succes van www.schoolbank.nl dat iedereen geïnteresseerd is waar die jongen met die dikke bril uit havo-4 terecht is gekomen of dat leuke knappe meisje, dat rechtsachter in de klas zat op de lagere school. Maar als het doel wordt om zo veel mogelijk contacten te vergaren om daarmee iets voor te stellen, schiet het z’n doel ver voorbij en leeft men in een veelal normloze schijnwereld, zoals Second Life in optima forma laat zien. Dan is echte vriendschap ver te zoeken.

Hoe zou het toch komen dat ik mijn beste vrienden in geen enkel Web2.0-netwerkprofiel heb ingebracht? Ik heb er simpelweg geen behoefte aan, omdat ik hen op andere, fysieke wijze ken, met hen contact houd en omga. Beter één echte vriend(in) in de hand, dan tien in het virtuele internetluchtledige.

De auteur werkte in de ict-sector en is wetenschappelijk medewerker aan Nyenrode Business Universiteit.