De EU-bewindspersonen van Buitenlandse Zaken ondertekenden dinsdagmiddag in Luxemburg wat officieel heet een stabilisatie- en associatieakkoord. Vanuit de Balkannatie kwam president Tadic speciaal voor deze plechtigheid over. Het document voorziet in nauwe betrekkingen op tal van terreinen, als een stap op weg naar de toetreding ooit van Servië tot de Unie.Nederland volhardde lange tijd in de eis dat eerst ex-generaal Mladic moest zijn gearresteerd. Het stond echter zwaar onder druk en wist alleen België aan zijn kant. Er gebeurde wat in zo’n situatie valt te verwachten: uiteindelijk versoepelde het zijn standpunt.

De zaak ligt voor ons land gevoelig. Dat houdt verband met de traumatische ervaring in 1995 in Srebrenica. De blauwhelmen van Dutchbat die daar waren gestationeerd om de bevolking in de moslimenclave te beschermen, slaagden er niet in te verhinderen dat duizenden mannen op gruwelijke wijze de dood vonden. De bovenvermelde legeraanvoerder wordt aangemerkt als de hoofdverantwoordelijke voor de massamoord.

Inmiddels is Servië een van de landen die zijn genomineerd om op enig moment in de toekomst, als zij voldoen aan alle bepalingen rond het lidmaatschap, aan te haken bij de EU. Maar de erkenning aan die zijde van de onafhankelijkheid van Kosovo vertroebelt de relatie. Voor een deel van de burgers en de politici hoeft het niet meer. Zij stellen hun vertrouwen liever op Rusland. Dat toonde zich in de kwestie van de afscheiding van de voormalige provincie een trouwe bondgenoot.

Zondag over een week vinden er parlementsverkiezingen plaats. Die zijn mogelijk van cruciale betekenis. Een overwinning van de extreem nationalistische partijen kan erin resulteren dat er daarna een regering aantreedt die het gemeenschappelijk Europa inderdaad de rug toekeert. Dat wil niemand in het Westen. Ook de VS en de NAVO zijn beducht voor die gang van zaken. Servië zou dan afglijden tot een risicofactor voor de rust in de betrokken regio.

De Unie beoogt met de ondertekening van het stabilisatiepact de bewoners ginds te paaien. Zij geeft het signaal af dat voor hen een perspectief wacht van vrede en welvaart als het land de pogingen tot toenadering aangrijpt en de kiezers dat bevorderen door op 11 mei de gematigde krachten binnen de politiek in het zadel te helpen.

De onderhandelingen over het stabilisatie- en associatieakkoord begonnen in 2005. Aanvankelijk volgde de EU een strenge lijn. Servië diende er alles aan te doen om verdachten van oorlogsmisdaden uit te leveren aan het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag. Maar de steun voor die koers kalfde geleidelijk af. Oud-minister Bot had het in februari 2007 al over een gebrek aan een „rechte rug.” Afgelopen november rondde de Europese Commissie de besprekingen af en was de ontwerpovereenkomst gereed.

Door toedoen van Nederland en België bleef de ondertekening tot gisteren uit. „Criteria zijn criteria, daar wensen we niet mee te sjoemelen”, verklaarde Verhagen in december heldhaftig op de EU-top in Brussel. Eind januari blokkeerde hij opnieuw de voortgang. Wel stemde hij in met de start van een intensieve politieke dialoog, zoals het luidde, maar de autoriteiten in Belgrado weigerden in te gaan op dat voorstel. In maart handhaafde hij zijn afwijzende opstelling. Hij zegde alleen toe te zullen zoeken naar „creatieve oplossingen.”

Gisteren zette hij dan toch zijn handtekening. Hij is tevreden over het bereikte compromis, waarover hij tot diep in de nacht van maandag op dinsdag onderhandelde. Het gaat in zijn visie om een belangrijk gebaar naar het Servische volk, terwijl tegelijk door de voorwaarden verbonden aan de uitvoering van het akkoord het principe van volledige samenwerking met het tribunaal overeind blijft.

Zijn collega Jeremic van Servië sprak van een „historische dag.” Hij opperde dat de verkiezingen nu fungeren als een referendum over de vraag of zijn land bij de EU wil gaan behoren. En verder beloofde hij dat Mladic binnenkort zal kunnen worden opgepakt. Maar dat deed hij in maart ook al.