Invasie Irak was onafwendbaar
Vijf jaar geleden vielen Amerikaanse en Britse troepen Irak binnen. In een serie opinieartikelen reageren mensen die de invasie destijds verdedigd hebben op de volgende stelling: De inval in Irak was een vergissing: de legitimatie was onjuist, de regio is onveiliger en de situatie voor Iraakse christenen slechter geworden.
Vandaag deel 2: de reactie van Dirk-Jan van Baar.Dat de inval in Irak een vergissing was, staat voor de critici van het Anglo-Amerikaanse ingrijpen vast. Zij hoeven om hun gelijk te halen alleen maar te wijzen op de puinhoop die sindsdien is ontstaan. Dat ’gelijk’ biedt echter weinig aanknopingspunten voor het huidige Irak, dat inmiddels vijf jaar verder is, onder radicaal gewijzigde machtsverhoudingen.
Het bewind van Saddam werd snel omvergehaald en de soennitische minderheidsdictatuur zal nooit meer terugkeren. Dat betekent nog geen stabiel democratisch Irak, maar schept wel de voorwaarden voor een politieke structuur die meer recht doet aan de sjiitische meerderheid en de positie van de Koerden, die in Noord-Irak aan hun eigen gebied bouwen. Dat biedt perspectief voor de toekomst, die onder het vroegere schrikbewind totaal geblokkeerd was.
Daarmee is de inval nog geen succesverhaal, maar wie van een vergissing blijft spreken gaat voorbij aan de dilemma’s waarvoor de Amerikanen en de Britten stonden. Twaalf jaar had het bewind van Saddam onder curatele gestaan, maar het sanctieregiem om hem in quarantaine te houden werd steeds minder houdbaar. Saddam speelde kat en muis met de VN-inspecteurs en versterkte zijn positie dankzij het internationale isolement waarin Irak verkeerde.
Daardoor was het praktisch onmogelijk om het Ba’athbewind van binnenuit ten val te brengen, terwijl Irak ondertussen een steeds diepere put werd. Mij lijkt dat een buitenlands ingrijpen vroeg of laat onafwendbaar was, in lijn met de belaste historie van een olierijke schurkenstaat, een Britse koloniale schepping die zichzelf nooit behoorlijk wist te besturen.
Rammelen
Hetzelfde geldt voor Afghanistan, waarvan beweerd is dat het na de Russische aftocht door het Westen is verwaarloosd. Irak was een nog riskanter machtsvacuüm, op een belangrijker plaats (dicht bij Saudi-Arabië en de Perzische Golf), en het idee dat Amerika Saddam na 11/9 ongemoeid had kunnen laten, mist elk gevoel voor geopolitieke verhoudingen. Ook als bij de uitvoering van de regimewisseling allerlei vergissingen zijn begaan, dan nog is niet altijd duidelijk hoe die waren te vermijden en of de critici het beter hadden gedaan. Wie de hele invasie vijf jaar na dato als historische blunder blijft afdoen, maakt het zichzelf niet alleen te makkelijk, maar plaatst zichzelf ook buitenspel. Vandaar dat president Bush nog onveranderd het Amerikaanse Irakbeleid bepaalt.
Natuurlijk rammelde de legitimatie. Dat Saddam helemaal geen verboden wapens meer had, was een propaganda-echec. Maar had Saddam dan pas mogen worden aangevallen als hij net als in 1990 een nog grotere bedreiging voor zijn omgeving was geworden? Dan ben je altijd te laat. De wereld mag blij zijn dat Irak geen massavernietigingswapens had (dat was echt een ramp geweest), hetgeen pas na de interventie met zekerheid kon worden vastgesteld.
Daarbij hebben Rusland en Frankrijk, die de invasie in strijd achtten met het volkenrecht, niet eens een poging gedaan om die in de Veiligheidsraad te veroordelen. Bovendien hebben Bush en Blair er nooit een geheim van gemaakt dat hun geduld met Saddam op was. Van willekeurig een land binnenvallen was geen sprake.
Wie zegt dat de regio nu onveiliger is dan voor de inval, doet net alsof het Midden-Oosten daarvoor ’stabiel’ was. Maar sinds het verval van het Ottomaanse Rijk is de regio steeds het theater van buitenlandse interventies geweest, en de inval in Irak, die nu achter ons ligt, zal niet de laatste zijn.
Christenen
Misschien hebben christenen het nu nog moeilijker dan onder Saddam, toen zij met Tariq Aziz het gezicht van het regiem leverden. Niet direct een aanbeveling, en de twintigste-eeuwse seculiere regiems in de regio waren nergens een zegen voor christelijke minderheden.
De transformatie van ”the Greater Middle East”, die hoe dan ook is ingezet, attendeert het Westen echter op hun vergeten lot. Waarom moet dit eeuwenoude cultuurgebied als exclusief moslimterritorium worden gezien en waarom krijgen christenen daar niet dezelfde rechten als moslims hier? Dat opent een doos van Pandora, maar sinds Osama bin Laden zijn oorlog tegen Joden en kruisvaarders heeft afgekondigd, is de geest uit de fles, ook in het stroomgebied tussen Eufraat en Tigris.
De auteur is historicus en buitenlandcolumnist van HP/De Tijd.
