Het punt waar het om draait, is de keuzevrijheid van de docent. Mag die straks zelf bepalen welke methode hij gebruikt of niet? Staatssecretaris Van Bijsterveldt kan die garantie niet geven.Europese regelgeving verplicht de aanbesteding van boeken openbaar te doen. Het is denkbaar dat docenten daardoor niet meer de concrete titels van hun favoriete methoden mogen noemen maar zich dienen te beperken tot algemene omschrijvingen waar een methode aan moet voldoen. De formulering zodanig opstellen dat er maar één methode uit kan komen, is niet toegestaan. De docent moet maar afwachten of er het leerboek uit komt dat hij wenst.

Bij aanbesteding van alleen de distributie van schoolboeken kan dat wel. Dan levert een school een lijstje van gewenste titels in waarna een schoolboekendistributeur gaat zoeken naar het boek. Het hangt echter van de situatie van de scholen af of dit traject gevolgd kan worden.

Dat schoolboeken erg duur zijn, weet elke ouder van kinderen die het middelbaar onderwijs volgen. Daarbij komt nog dat lesmethoden vaak snel verouderen. Enerzijds kan dat te maken hebben met nieuwe didactische inzichten of modernisering van de leerplannen, anderzijds omdat docenten een aansprekender leerboek ontdekken en invoeren. Na afloop van een schooljaar het gebruikte schoolboek doorverkopen aan een jongere leerling is er daarom vaak niet bij.

Positief is dat veel scholen inmiddels een boekenfonds hebben ingesteld. Dat betekent dat de leerboeken eigendom van de school zijn. Schoolleiding en docentenkorps weten dat ze de methode een aantal jaren moeten gebruiken en kunnen dus niet zomaar veranderen.

Voor ouders houdt dit een forse reductie van de kosten in. Ze betalen maar een kwart of een vijfde van de aanschafprijs. Maar dan nog is de ouderbijdrage aan het boekenfonds een fors bedrag.

Het feit dat de regering besluit de schoolboeken gratis aan te bieden, is dus een substantiële lastenverlichting voor ouders met schoolgaande kinderen. Daarover mag geen misverstand bestaan.

Tegelijk is er wel een probleem. Wanneer de keuzevrijheid van docenten wordt beperkt, kan dat op gespannen voet komen te staan met de vrijheid van onderwijs. Binnen het orthodox-protestants en het reformatorisch onderwijs is de laatste decennia hard gewerkt aan het ontwikkelen van eigen methoden omdat veel bestaande leerboeken een gedachtewereld of levensgevoel vertolken dat haaks staat op het christelijk beginsel. Vanwege de betrekkelijk beperkte afzetmarkt kunnen deze methoden niet tegen concurrerende prijzen worden gemaakt.

Het is van belang dat er garanties zijn dat ook in de nieuwe situatie vrijheid zal blijven voor eigen methoden. Als die keuzemogelijkheid wordt beperkt, is gratis wel erg duur.