Dit najaar ontstond in Tilburg ophef over een kunstwerk dat een eigentijdse en zeer profane bewerking was van de lijdensweg van de Heere Jezus.In Apeldoorn moeten buurtbewoners met lede ogen toezien dat dit voorjaar in het Sprengenpark een kunstwerk komt te hangen dat bestaat uit een net met daarin borsten, billen en mannelijke geslachtsdelen van roestvrij staal.

Kunst in de openbare ruimte is zelden een onverdeeld genoegen. En dat is niet vreemd. Als het anders was, zou kunst geen kunst meer zijn. Maar daarmee is nog niet gezegd dat kunst in de publieke ruimte thuishoort.

Ten tijde van de renaissance probeerden kunstenaars zich te onttrekken aan de kerkelijke kluisters. Later, met name ten tijde van de verlichting en de romantiek, eigende de kunstenaar zich volledige artistieke vrijheid toe; hij zag zich als autonome schepper die aan niemand verantwoording verschuldigd is.

Dat proces heeft zich doorgezet tot in de 21e eeuw, nog versterkt door het feit dat de beeldtaal ingrijpend veranderde. Mede dank zij de opkomst van de fotografie wilden kunstenaars niet langer de zichtbare werkelijkheid weergeven en begonnen zij steeds abstracter te werken.

Dat leidde ertoe dat de kunstenaar zichzelf isoleerde van het eenvoudige volk dat van kunst geen verstand heeft. Kunst werd elitair, voor ingewijden. Wie kritiek levert, heeft er niets van begrepen.

Vandaar dat de Nederlandse overheid sinds jaar en dag het Thorbeckeprincipe hanteert: de overheid bemoeit zich niet met de inhoud van kunst. Vandaar ook de hysterische opmerking van PvdA’er Van Trier tijdens het debat in de Tilburgse gemeenteraad over het stellen van grenzen aan kunst - hij trok de vergelijking met de praktijken van al-Qaida.

Het tegenstrijdige is dat de overheid zich wél geroepen voelt kunst met financiële middelen te bevorderen. Bijvoorbeeld via de regeling dat bij de bouw van een overheidsgebouw 1 procent van het budget aan kunst moet worden besteed. Daarnaast zijn Rijk, provincies en gemeenten ook zelf actief op de kunstmarkt, daartoe bijgestaan en geadviseerd door commissies waarin deskundigen zitting hebben.

Kunstenaars hebben het trouwens ook altijd heel logisch gevonden dat de overheid via de Beeldende Kunstregeling optrad als gulle mecenas, die geen moeilijke vragen stelde maar hen in staat stelde hun artistieke gaven onbelemmerd te ontplooien.

Maar zo lang een kunstenaar zijn autonome positie wenst te behouden, is er voor hem geen plaats in de openbare ruimte. Want voor de publieke ruimte gelden nu eenmaal regels en beperkingen. Daar heeft de burger zich aan te houden, maar ook de kunstenaar. Als moderne kunst zichzelf dus tot taak gesteld heeft te prikkelen, te ontregelen en op zoek te gaan naar nieuwe grenzen, is het publieke domein per definitie ongeschikt als podium. Trouwens, mag de burger die voor de -vaak aanzienlijke- kosten opdraait misschien zelf bepalen wat er voor zijn deur komt te staan? Het is heel erg jaren ’50 om mensen iets op te dringen.

Het zou goed zijn om in navolging van de scheiding tussen kerk en staat ook een scheiding tussen kunst en staat aan te brengen. De overheid oordeelt niet over kunst, prima. Maar dan steekt ze ook geen geld in kunst.

En de rotonde dan die schreeuwt om verfraaiing? Daar is geen kunst met een grote ”K” voor nodig. Alleen iets moois. Uit te zoeken door een schoonheidscommissie die van kunst geen verstand heeft.

Reageren aan scribent? Beeldenstorm@refdag.nl