Wie deze dingen niet onderscheidt -zoals de Amerikaanse president Bush vergat te doen bij het verdrijven van Saddam Hussein uit Irak- maakt brokken. Zo was Bush dusdanig gefixeerd op het kwaad dat Saddam belichaamde dat hij vergat dat het kwaad ook effectief kan zijn in het oplossen van problemen. Door Saddams aanpak (terecht) moreel verwerpelijk te noemen, had de Amerikaanse president nog geen alternatief voor die verfoeide maar o zo effectieve aanpak van bijvoorbeeld etnische en religieuze verdeeldheid in dat land.Democratie willen brengen in plaats van dictatuur mag dan vanuit moreel oogpunt prachtig zijn, er politieke, etnische of religieuze problemen mee oplossen is een ander verhaal. Effectieve slechteriken dus, die dictators in de wereld.

Wie daar ook achter kwam was de Indonesische schrijfster en feministe Julia Suryakusuma. Lees maar wat ze schreef in een opinieartikel in The Jakarta Post: „De Orde Baru van president Suharto had veel slechte dingen, en ik zou hem niet graag terug zien komen, maar ik moet -tegen mijn zin- toegeven dat autoritaire regeringen vaak beter zijn in sociaal beleid. De Nieuwe Orde zorgde er tenminste voor dat Indonesië een nationaal geboortebeperkingsbeleid had dat werkte.” Nu de laatste levensdagen van de Indonesische president Suharto lijken te zijn aangebroken, is haar artikel ineens actueel geworden.

Het geboortebeperkingsbeleid van Suharto was inderdaad buitengewoon efficiënt en effectief. Daar is een mooi boek over onder de titel ”Two is enough. Familyplanning in Indonesia under the New Order 1968-1998”, uitgegeven bij het KITLV in Leiden.

Wie ooit ten tijde van Suharto’s bewind in Indonesië was, móét ze een keer gezien hebben: de enorme borden langs de kant van de weg met daarop levensgroot de tekst: ”Dua anak cukup”, twee kinderen is genoeg. De slogan was bedoeld om de mentaliteit van echtparen rigoureus te veranderen. Indonesiërs waren tot dan toe opgegroeid met een heel andere leus: Banyak anak banyak rezeki (veel kinderen brengt welvaart). Suharto was het daar hartgrondig mee óneens,

De slogan dateert al van eind jaren ’60, toen het nationale geboortebeperkingsprogramma op touw werd gezet. Niet als doel in zichzelf, maar om een ander doel te dienen: economische ontwikkeling. Teneinde de groei van de bevolking drastisch af te remmen werd een nationaal gezinsplanningorgaan (de BKKBN) in het leven geroepen, dat direct onder de verantwoordelijkheid van de president viel.

Suharto’s programma was zogenaamd vrijwillig, maar dat was een praatje. Zo waren er speciale veldwerkers die de huizen langsgingen om echtparen „te adviseren.” Familiehoofden moesten rapporteren over het aantal zwangerschappen binnen hun familie.

Op (het niet-islamitische) Bali ging men zelfs zo ver dat de huisjes van echtparen werden geverfd in de kleur van het door hen gebruikte voorbehoedsmiddel. Condoomgebruikers zaten in groene, pilgebruikers in rode en spiraaltjesgebruikers in blauwe. Weigeraars bleven kleurloos.

In 1989 kreeg Suharto een hoge VN-onderscheiding uitgereikt voor zijn verdiensten op dit terrein. De man had toen al de meest ernstige mensenrechtenschendingen op zijn geweten, maar die morele invalshoek bleef daar in New York buiten beschouwing. De dictator had zich immers een efficiënte probleemoplosser getoond, en dat moest bekroond en gevierd worden.

De ene dictator is kennelijk de andere niet. Of is het anders? En zijn alle dictators -of ze nu Saddam Hussein heten of Suharto- hetzelfde: moreel verwerpelijk, maar wél efficiënte probleemoplossers? En zijn het juist de wereldleiders en de internationale gemeenschap die telkens van gedaante veranderen? Door -omwille van welk eigenbelang dan ook- afwisselend stekeblind te zijn voor of juist volledig gefixeerd op een van die twee dictatoriale kanten.

Reageren aan scribent?

buza@refdag.nl.