EO-presentator Andries Knevel stelde in een interview met het Nederlands Dagblad op 29 december 2007 dat het uiteindelijke effect van EO-programma’s op de wereld minimaal is geweest. Er zou vooral sprake zijn van een positief effect binnen kerken. Opinieartikelen in deze krant van 3 januari 2008 pleitten voor een helder mediabeleid van de kerk.Als we kijken naar de programmering van de EO in de laatste veertig jaar, kunnen we de eerste jaren recalcitrant noemen, zie ook het interview met Andries Knevel waarin hij verwoord: „Ad (de Boer, red.) en ik hadden er genoegen in dwars te zijn.” De huidige programmering van de EO heeft een sterk pastorale kant. Ze gaat vooral naast mensen staan en sluit aan bij hun leefwereld, waarbij er weinig tegengeluid te horen valt.

Ik ben van mening dat het medium televisie behalve pastoraal vooral profetisch moet zijn, bereid om in te gaan tegen de heersende normen en waarden. Het betreft een kunstige doorademing van onze identiteit in de programma’s. We kunnen een alternatief bieden vanuit onze christelijke bron, de Bijbel. Zo kan televisie mensen prikkelen om na te denken over hun (geloofs)leven.

Of we willen of niet, datgene wat mensen op televisie zien, creëert een imago. Het beeld dat men krijgt van christenen, wordt voor een aanzienlijk deel bepaald door televisieprogramma’s. In Nederland worden christelijke programma’s uitgezonden door EO, NCRV, ZVK, IKON, KRO en RKK. In het commerciële bestel zijn er Hour of Power en drie Nederlandstalige satellietkanalen: Family7, Omega en Geloven. Op lokaal niveau zijn er diverse televisie-uitzendingen, meestal van lokale kerkdiensten.

Eilandjes
Het is de vraag of het wenselijk is om mensen op die manier in aanraking te brengen met het christelijke geloof. Televisie is sterk in het verminderen van vooroordelen en moet daarvoor ingezet worden. Naar mijn mening wordt er te veel op eilandjes gewerkt in de diverse segmenten van de christelijke kerk. Goed samenwerken met erkenning van elkaars talenten is noodzakelijk om de missionaire taak in Nederland waar te maken.

In een brochure uit 2007 stelt de Raad van Kerken dat de kerken zich de nieuwe uitdagingen voor de communicatie van het Evangelie, omdat wij in een mediacultuur leven, onvoldoende realiseren. Er is tot op heden weinig tot geen visie geformuleerd op de christelijke programmering of het gebruik van media vanuit de kerk. Daarmee verzaakt de kerk haar taak om in de maatschappij duidelijk te maken wie ze is.

Het verdient aanbeveling proactief onze positie te bepalen en een gezamenlijke visie uit te werken. Consequentie is wel dat de kerk zal zich moeten verdiepen in de werking van de verschillende vormen van media: internet, televisie, radio en gedrukte media. Producenten en omroepen die christelijke televisie maken, willen graag vrij zijn in de manier waarop zij de missie invullen. Zij zullen baat hebben bij de input van de kerk, want de kerk heeft veel kennis van de samenleving en weet welke problematiek zij in de maatschappij aan de orde wil stellen.

Dit alles betekent niet dat alle omroepen opgeheven zouden moeten worden, maar wel dat ze moeten samenwerken en bepaalde programmasoorten onderling verdelen, zodat we het beschikbare potentieel beter benutten.

Positiever beeld
In 2005 is in Mali een impactonderzoek gehouden waaruit blijkt dat christelijke televisie wel degelijk invloed heeft. Tachtig procent van de kijkers zegt door een televisieprogramma een positiever beeld van christenen en het christendom te hebben gekregen en 60 procent van hen zegt zijn levensstijl veranderd te hebben. (Zie www.3xm.nl voor een volledige versie van dit onderzoek.)

Natuurlijk is de context in het Afrikaanse Mali een andere dan die in Nederland. Maar het feit dat de christenen gratis zendtijd ter beschikking gesteld kregen op de nationale publieke televisie in een land waar overwegend moslims wonen, was alleen te realiseren doordat de kerken gezamenlijk uitzendingen tot stand wilden brengen. Als vertegenwoordiger van de christenen in het land kunnen zij veel meer realiseren dan individuele kerken (zie voor verdere uitwerking mijn boekje ”Christelijke televisie brengt eenheid”).

Het onderzoek in Mali toont aan dat televisie een goed middel is voor evangelisatie, mits het goed wordt toegepast. Samenwerking heeft tot vrucht geleid. We kunnen daarvan leren dat we als christenen in kerk en media elkaar nodig hebben, omdat we één zijn. Als we bereid zijn tot gezamenlijke vertegenwoordiging van de christenen naar overheid en maatschappij zal Nederland meer geprikkeld worden om na te denken over het christelijk geloof.

De auteur is directeur van Stichting 3xM, een organisatie die lokale partnerorganisaties in Afrika, Azië en Oost-Europa helpt bij het maken van christelijke televisie.