Schillen, stronken, kontjes, rotte bladen, botjes, graten en vellen zijn nog niet eens bij de 76 kilo inbegrepen. Terwijl zelfs daar soms nog een prima maaltje van te maken is. Een gerenommeerd kok als Jonnie Boer van sterrenrestaurant De Librije in Zwolle weet dat. Van een bloemkoolstronk of de nerf van broccoli maakt hij nog „een lekkere mousse.”Tijd voor bezinning op kliekjes - zeker nu de overdadige feestdagen nog maar net achter de rug zijn.

„Inderdaad blijven er regelmatig kapjes en ’rare’ boterhammen achter in de zak, en verdwijnen die in de loop van de week in de vuilnisbak. (…) Aardappels in de kelderkast wéér uitgelopen. Halve krop sla in de groentela genegeerd, tot hij een bruine drab begint af te scheiden en rijp is voor de groencontainer. Plakje ham of kaas met een uitgedroogd randje, kliekje hachee van een paar dagen oud, bak rijst van de Chinees, eiwit als ik alleen de dooier nodig heb, melk over de datum, een vergeten zak chips. Inderdaad, zo komen we wel aan die kilo’s!”

(Puck Kerkhoven in ”Het grote kliekjesboek”)

Tony Dingemanse (21), student, woont in het studentenhuis Semper paratum van de reformatorische studentenvereniging DC in Rotterdam

Herkenbaar?

„Heel herkenbaar bij anderen, maar niet bij mezelf. In Nigeria heb ik zelf gezien hoe kostbaar voedsel is. Daarom gooien mijn huisgenoten en ik vrijwel niets weg. Daarnaast kún je vanuit een christelijke levensstijl eigenlijk ook geen etensresten bij het afval doen. De afgelopen drie jaar hebben we misschien vijf keer wat weggegooid.”

Kliekjes in de koelkast?

„Twee à drie keer per week. Soms blijven restjes een halve week staan voor we ze opeten. Nee, we zijn er nog nooit ziek van geworden.”

Wanneer voor het laatst restjes eten hergebruikt?

„Gisteren, de macaroni van de dag ervoor. Het was zo veel dat we er twee keer van konden eten. Toen een huisgenoot gisteravond laat thuiskwam, vroeg hij: „Is er nog wat over?” Helaas. Wij houden allemaal wel van een hapje ’s avonds.”

K. van den Berg-van Wageningen (72), gehuwd, twee getrouwde kinderen, Waddinxveen

Herkenbaar?

„Niet voor ons gezin. De haren rijzen me te berge als ik zulke dingen hoor. Bij ons gaat helemaal niets weg. Zo ben ik grootgebracht. Eten is een geschenk van God.

Als je de oorlog hebt meegemaakt, vind je eten weggooien afschuwelijk. Als meisjeIk ben in die jaren wel eens met een handje schillen naar een boer gegaan, om in ruil daarvoor een liter melk te mogen kopen.”

Kliekjes in de koelkast?

„Nee. Ik pas het eten af. Als er een halve aardappel over is, zeg ik tegen mijn man: „Jij een stukje, ik een stukje.” Dan nemen we wel een hap pap minder.”

Wanneer voor het laatst restjes eten hergebruikt?

„Ik schud altijd de broodzak leeg boven een boterham met boter of jam. Zelfs broodkruimels gaan bij ons niet weg.”

Joke Verweerd (53), schrijfster, heeft een kookrubriek, ”Koken met Joke”, op GrootNieuwsRadio 1008 AM

Herkenbaar?

„Heel herkenbaar. Ik vond het vooral lastig hoeveel ik moest inkopen toen de kinderen net uit huis waren. En als ik m’n kast opruim, kom ik ook wel eens een vergeten pakje uit een kerstpakket tegen.”

Kliekjes in de koelkast?

„Weinig. Ik houd er niet van twee dagen hetzelfde te eten. Ik doe ze liever in de vriezer. Als een restje echt weg moet, breng ik het naar het dierenweitje hier in de buurt. In de keuken heb ik een speciaal dierenafvalbakje. Iets zoals jus gooi ik weg. Hoewel, die gaat vaak de vriezer in, voor later bij een stamppot.”

Wanneer voor het laatst restjes eten hergebruikt?

„Gisteren. Het was een heel drukke week, vol met lezingen. Ik had nog eigengemaakte spaghettisaus in de vriezer. Dat is dan heel handig. Ook warmen we vaak rijst op. In een stoompan gaat dat heel gemakkelijk, net als groenten opwarmen trouwens.”

Ard-Jan Kok (30), landelijk coördinator Nationale Voedselactie Dorcas

Herkenbaar?

„Soms wel. Het gebeurt bijvoorbeeld wel eens dat ik van plan ben ’s middags thuis te eten maar dat het uiteindelijk vanwege de drukte niet lukt. Dan blijft er wel eens wat van het ingekochte eten staan. Als het niet goed meer is, gaat het de groencontainer in. Gezondheid gaat toch voor.”

Kliekjes in de koelkast?

„Nee. Er blijft niet vaak iets over. Wat wel over is, gaat weg. Opwarmen, daar komt meestal niet van. De koelkast is sowieso meestal halfleeg. We kopen dagelijks in, zodat we niet met pakken over de datum gekomen yoghurt blijven zitten.”

Wanneer voor het laatst restjes eten hergebruikt?

„De laatste keer die ik me kan herinneren is nadat we Chinees hadden gehaald. Van oud brood bakken we wel eens een tosti. Mijn favoriete kliekjesrecept is aardappels met kaas. Dat maken mijn ouders altijd. Aan het einde van de week stampen ze alle overgebleven gekookte aardappels fijn en voegen daar een hele partij kaas aan toe. Mijn vrouw houdt er niet van, dus nu eet ik het nooit meer.”

„Eten mág je niet verspillen”

Franse kaasjes over van Kerst of oud en nieuw? Gooi ze vooral niet weg. Culinair journaliste Puck Kerkhoven hoeft niet lang na te denken over een tip om overblijfselen van de feestdagen te verwerken. „Smelt kaasrestjes in een pannetje met wat room en je hebt een lekkere saus.” In ”Het grote kliekjesboek” geeft ze veel meer tips om allerhande kliekjes op te maken. Want voedsel weggooien is „onverantwoord.”

Puck Kerkhoven -ze schrijft voor diverse regionale kranten- schrok flink toen ze ontdekte hoeveel etenswaar in de prullenbak belandt. „Eten is zo basaal, zo belangrijk. Dat mág je niet verspillen.”

De journaliste vindt voedsel weggooien „in een heleboel opzichten” onverantwoord, vertelt ze. „De productie vervuilt het milieu, er zit zo veel werk in - en vervolgens ligt het zomaar weer op de vuilnisbelt.” Bovendien is het wereldwijd gezien niet bevorderlijk voor een eerlijke verdeling van eten. „Als wij wat bewuster met etenswaren zouden omgaan, zou ergens anders meer voedsel beschikbaar komen. Wij hoeven er geen hap minder om te eten.”

Volgens Kerkhoven is het vooral zinvol om regelmatig in de koel- en voorraadkast te kijken. „Vraag je af: Wat heb ik in huis en hoe kan ik het verwerken?” Voor mensen die het lastig vinden zelf een creatie te bedenken met de ingrediënten die ze nog in huis hebben, biedt het boek recepten: van het traditionele wentelteefje en een nagerecht -ook van broodresten- met de naam ontbijtverdriet tot drie gerechten met kip om die hele kip eindelijk eens tot op het bot op te krijgen.

Bezinnen op kliekjes loont, laat ”Het grote kliekjesboek” zien. Volgens het Nibud gooien we met onze etensresten iedere week bijna 6,35 euro per huishouden in de prullenbak. Een selectie tips uit het boek om die verspilling tegen te gaan:

Koop bewuster in: Ga ik dit product echt gebruiken?

Denk vooruit: Waar kan ik de overgebleven halve spitskool morgen in verwerken? Wat doe ik met dat restje crème fraîche?

Controleer regelmatig de houdbaarheidsdatum van artikelen in de kast.

Weersta verleidingen in de supermarkt. Een aanbieding is niet voordelig als na een paar weken de helft ervan in de prullenbak ligt.

Eet de kapjes van brood meteen op, als het brood nog vers is. Daarmee voorkom je dat ze later worden weggegooid.

Zien de tomaten, paprika’s, courgettes, prei of lente-uitjes er niet zo smakelijk meer uit? Ze zijn nog prima te verwerken in een pastasaus of soep.

Mede n.a.v. ”Het grote kliekjesboek. Weggooien kan altijd nog”, door Puck Kerkhoven, uitg. De boekenmakers, Eindhoven 2007; ISBN 978 90 77740 170; 224 blz.; € 17,50.

Snesie-alesie

Een kliekje rijstje vormt in Suriname de basis voor een veel gegeten warme lunch: snesie-alesie. ”Alesie” betekent rijst en ”snesie” -spreek het maar eens uit- staat voor Chinees. De Chinese keuken is een van de vele die samen het Surinaamse culinaire landschap vormen. Eigenlijk hoort er Chinese rijstwijn in de snesie-alesie, maar omdat die niet erg gangbaar is, houdt dit recept het op sherry.

Lunchgerecht voor twee personen:

250 g gare rijst

0,5 l kippenbouillon

3 eieren

zout

1 dl droge sherry

25 g roomboter

80 g ham (in kleine stukjes)

Verhit de kippenbouillon en maak daar de rijst in warm. Klop de eieren met een snufje zout en de sherry.

Verhit de boter in een koekenpan en voeg het eimengsel toe. Blijf roeren met een vork totdat het ei gaat stollen. Roer er dan de gare rijst en de hamstukjes door. Serveer het gerecht in een grote schaal en geef er komkommersalade en zure sperziebonen bij.