’Onzichtbaar’ zijn ze en er komen er steeds meer: werknemers die hun betaalde baan combineren met langdurige zorg voor een ouder, partner, kind of buur die chronisch ziek of gehandicapt is. Op dit moment is een op de acht werknemers ook mantelzorger. Dat werkgevers en collega’s daar niet bij stilstaan, is niet gek, want veel mantelzorgers maken hun dubbele ’baan’ niet bespreekbaar op het werk. En dat is jammer, want de helft van de werkende mantelzorgers voelt zich overbelast en loopt risico uit te vallen.Een op de vijf stopt zelfs met werken. Dat is slecht voor hen en de mensen voor wie ze zorgen, maar op langere termijn ook voor de arbeidsmarkt en dus voor de economie.

Dat pleit voor krachtenbundeling door overheid, sociale partijen, werkgevers en mantelzorgers zelf om naar oplossingen te zoeken.

De komende jaren zal het aantal mensen dat werk en zorgtaken combineert explosief stijgen: omdat werknemers meer en langer moeten werken om de vergrijzing op te vangen, omdat de professionele zorg kampt met steeds groter wordende personeelstekorten en omdat steeds meer oudere en zieke mensen langer thuis willen blijven wonen.

Belang
Willen wij dat iedereen die werk en mantelzorg combineert, stopt met werken als de ’dubbelbaan’ hem teveel wordt? Nee, want werkende mantelzorgers zijn gebaat bij inkomen, sociale contacten en een eigen leven. Nee, want onze economie heeft behoefte aan arbeidskrachten. Nee, want onze maatschappij is gebaat bij mensen die ervoor kiezen om onbetaalde en intensieve zorg voor een medemens op zich te nemen, zodat ook de meer kwetsbare mensen kunnen meedoen in onze samenleving. Dat vraagt echter wel om het goed combineerbaar zijn van mantelzorg en werk.

Het gaat de goede kant op. De overheid en sociale partners erkennen het belang van goede mogelijkheden om de combinatie van werk en mantelzorg mogelijk te maken. De overheid moet op diverse ministeries, zoals VWS en Sociale Zaken, beleid ontwikkelen met goede randvoorwaarden om mantelzorgers te ondersteunen. Bijvoorbeeld op het gebied van wettelijke arbeidszaken (sollicitatieplicht, inkomenpositie van mantelzorger, re-integratie na de mantelzorgperiode en verlofregelgeving). Ook moet de bestaande verlofwetgeving gepromoot worden, omdat te weinig mensen daarmee bekend zijn. De beleidsnota die staatssecretaris Bussemaker van VWS onlangs naar de Tweede Kamer stuurde, geeft hiertoe een aanzet. Sociale partners als werkgeversorganisatie VNO-NCW en de vakbonden CNV en FNV gaan mantelzorg actief op de agenda zetten voor de cao-onderhandelingen.

Maatwerk
Levert mantelzorgvriendelijk beleid werkgevers iets op? Jazeker, zo blijkt uit onderzoek door Carers UK. In een mantelzorgvriendelijke organisatie is aandacht voor een goede werk/privébalans: er heerst een cultuur waarin de combinatie van werk en mantelzorg goed bespreekbaar is, en waarin wettelijke verlofregelingen goed worden toegepast in combinatie met aanvullende maatwerkoplossingen.

Juist door flexibele oplossingen worden waardevolle medewerkers productiever, ze zijn minder vaak ziek en blijven behouden voor de organisatie. Dat kan leiden tot kostenbesparing (voor ziektevervanging en werving), aanpassingen in dienstverlening die de concurrentiepositie verstevigen en een aantrekkelijker positie voor de organisatie op de arbeidsmarkt.

Kunnen mantelzorgers en werkgevers nu al wat doen? Vanzelfsprekend! Voor mantelzorgers is er bijvoorbeeld de wegwijzer ”Er is meer mogelijk dan je denkt”. Hierin staan tips om de eigen situatie bespreekbaar te maken op het werk en samen met de werkgever te zoeken naar flexibele maatwerkoplossingen. Werkgevers kunnen een interactieve thermometer invullen om te zien hoe mantelzorgvriendelijk hun organisatie is en vervolgens aan de slag gaan met vele praktische gereedschappen om de organisatie meer bewust te maken van de thematiek en toe te rusten voor een andere werkwijze. Gebleken is dat een op de drie werknemers meer begrip krijgt voor collega’s met mantelzorgtaken als in hun organisatie gebruikgemaakt wordt van de werkwijze en de materialen die ontwikkeld zijn door vier werkgevers tijdens het project mantelzorg@work. Alles is te zien en te downloaden via de website www.werkenmantelzorg.nl.

De auteur is beleidsmedewerker van Mezzo, de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg.