Dat gebeurt in de nacht van 21 op 22 december voor de grensovergangen op land en aan zee. Aanvankelijk was het de bedoeling de douanecontroles op te heffen per 31 december, maar de opening is verschoven naar net vóór Kerst zodat vakantiegangers er al in de kerstvakantie van kunnen profiteren. De controles op vliegvelden verdwijnen volgend jaar 31 maart bij de komst van de nieuwe internationale vluchtschema’s.”Schengen” bestaat nu nog uit vijftien landen: de lidstaten uit de ’oude’ EU, minus Groot-Brittannië en Ierland, aangevuld met de niet-EU-landen Noorwegen en IJsland. Daar komen nu acht Oost-Europese landen en Malta bij.

Die landen hebben aangetoond dat hun politiediensten technisch nauw kunnen samenwerken met diensten in andere deelnemende landen. De landen wisselen onderling politiegegevens uit om burgers toch te kunnen controleren. Alleen EU-land Cyprus is nog niet klaar voor toetreding tot het Schengengebied.

Voor minister Hirsch Ballin van Justitie is de uitbreiding een historische mijlpaal. „Het is een bezegeling voor de burgers van de nieuwe landen dat ze bij de EU horen. Het is nu voelbaar en tastbaar voor hen.”

Voor de Nederlandse buitengrenzen verandert er niets, maar een land als Duitsland heeft nu in feite geen buitengrenzen meer. Overigens kunnen lidstaten wel tijdelijk weer grenscontroles uitvoeren, zoals ook Nederland wel eens doet bij de grensovergang Hazeldonk, op zoek naar drugsrunners die heen en weer rijden naar Frankrijk.

Het Europees Parlement zal eind november instemmen met de uitbreiding van Schengen, de Europese regeringsleiders bekrachtigen het besluit van hun justitieministers dan nog eens tijdens een top half december.

Ook Zwitserland, dat geen deel uitmaakt van de EU, sluit zich volgend jaar bij Schengen aan.