Luthers link naar de regen ontleen ik aan een geschrift uit 1524. Hij schreef ”an die Ratsherren aller Städte”. De regenten moesten christelijke scholen oprichten. Luther wilde dat de overheid kinderen zou dwingen onderwijs te volgen. Mensen moeten in een samenleving op christelijke grondslag de Bijbel kunnen lezen. De maatschappij heeft bekwame mannen en vrouwen nodig. Mannen moeten het land op een goede manier regeren. En vrouwen dienen hun gezin goed te onderwijzen en op te voeden.Eén passage raakte erg bekend. „Dit moet ge weten: Gods Woord en genade is als een voorbijtrekkende plasregen, die niet terugkeert, waar hij eenmaal is geweest. Hij is bij de Joden geweest, maar weg is weg, nu hebben ze daar de Turken. En gij Duitsers, moet niet denken dat ge hem (de bui) ook eeuwig hebben zult, want ondankbaarheid en verachting zullen hem ook bij u niet doen blijven. Daarom, grijpt toe en houdt vast, wie grijpen en houden kan! Luie handen zullen een slecht jaar hebben.”

Vreesde Luther voor een storing? Dat kan ik hem niet zonder nadere toelichting in de schoenen schuiven. Het begrip storing wijst op het naderen van een depressie. Zo’n storing doet juist de regenkans toenemen. Tegelijk moet ik uitleggen dat het woord storing niet alleen betrekking heeft op het weer. Storen wil ook zeggen: iets op een hinderlijke manier belemmeren. Storen kan betekenen: geheel buiten werking stellen. Op die manier waarschuwde Luther wel voor een storing. Hij vermaande: Verijdel de voortgang van het Evangelie niet door ondankbaarheid en verachting.

Denkbaar
Het regende eeuwenlang. Is het werkelijk denkbaar dat de plasregen Europa alsnog verlaat? Kerk en wereld kunnen weten dat God Zichzelf en Zijn wil openbaart in de Bijbel. Dit neemt niet weg dat de Almachtige Zelf Zich kan terugtrekken. En dat Hij Zijn Woord als het ware kan meenemen. Ik wijs op een voorbeeld uit de tijd van de richters. „De jongeling Samuël diende de Heere voor het aangezicht van Eli; en het woord des Heeren was dierbaar in die dagen; er was geen openbaar gezicht.”

Wat betekent het dat het Woord van God dierbaar was? De Heere openbaarde zich nog slechts bij hoge uitzondering. Dat gebrek aan profetie stond in verband met de ellendige, betreurenswaardige toestand van Eli’s huis. De door hem getolereerde zonden in zijn gezin -en van het volk- vormden als het ware een barrière voor God. Het begon te ontbreken aan mannen die de nauwe, verborgen omgang met God kenden. De Heere raakte als het ware uit het gezichtsveld. Hij moet ver weg geweest zijn. Eigen schuld!

Ik kijk naar het Nieuwe Testament. In Mattheüs 16 probeerden de Farizeeën en Sadduceeën de Heere Jezus ten val te brengen. Zij toonden zich een overspelig, boos geslacht. Dan schrijft de evangelist: „En hen verlatende, ging Hij weg.” Volgens Markus 5 doet de Messias een wonder onder de Gadarenen. De mensen smeekten Hem weg te gaan. Zij toonden zich ondankbaar en verachtten Hem. Toen vertrok Hij. Het is gevaarlijk als Jezus afscheid neemt. Dat blijkt bijvoorbeeld ook in Lukas 4.

Die passage vertelt over de preek van de Messias in Nazareth. De mensen toonden zich kwaad. Zij wilden Hem van de steilte afwerpen. Toen ging Jezus weg. In de passage komt dan naar voren dat God de Joden van die tijd verliet. Wegens hun ongeloof en -om met Luther te spreken- om hun ondankbaarheid en verachting van Zijn missie. God zond het Evangelie tot de heidenen. Israël zou lang van de ’regenbui’ verstoken blijven. Ik zie het niet als fictie dat de ’regenbui’ ook Europa zou kunnen verlaten. En dat alles door eigen schuld.

Islam
Stel dat de redactie van het Reformatorisch Dagblad Luther nog zou kunnen vragen op deze Hervormingsdag 2007 een artikel voor de opiniepagina te schrijven. Zou de tendens richting West-Europa afwijken van de vermaning uit 1524 aan de Duitse raadsheren? Ik geloof het niet. Hij waarschuwde vijf eeuwen geleden met het oog op de toekomst tegen ondankbaarheid en verachting van de boodschap van Gods Woord. Ook nu is het goed beducht te blijven voor het wegtrekken van de regenbui.

Ik denk dat Luther zou wijzen op de storing van de islam. De volkstelling van 1960 vertelde dat in Nederland in dat jaar in totaal niet meer dan 1399 mensen zich voor moslim uitgaven. Het toenemende aantal gastarbeiders zorgde dat het CBS er in 1971 53.975 telde. Nederland huisvestte in 1995 circa 630.000 moslims. En begin 2004 hingen totaal 944.000 mensen de islam aan. Een zeer recente telling van het CBS komt lager uit. Maar dat is een gevolg van het feit dat de rekenmethode verschilt. En het is te simpel en niet reëel om op basis van die cijfers een schatting te maken van het aantal moslims in 2050.

Toch staat wel vast dat het aantal moslims in Nederland intussen richting de 1 miljoen gaat. Vorig jaar had in Rotterdam de presentatie plaats van de plannen om een islamitisch ziekenhuis de starten. De site van de Islamitische Scholen Besturen Organisatie vertelt dat er in Nederland 47 scholen op islamitische grondslag functioneren. En in 2006 presenteerde zich lijst 21 met Islam Democraten. Zij namen in niet minder dan zeven kiesdistricten deel aan de Tweede Kamerverkiezingen.

De landen van de Europese Unie telden volgens het Zentral Institut Islam Archiv Deutschland in 2005 circa 14 miljoen moslims. In Frankrijk beliep het aantal volgelingen van Allah 5,5 miljoen mensen. Duitsland telde 3,2 miljoen aanhangers van de islam. Engeland 1,5 miljoen. In het Europese deel van Rusland zouden bovendien nog eens 25 miljoen moslims wonen en in het Europese deel van Turkije bijna 6 miljoen. In totaal telde Europa in 2005 niet minder dan 53 miljoen moslims.

En dan toont de geschiedenis aan hoe dingen zich kunnen ontwikkelen. Christenen verbreidden zich in de eerste eeuwen in het Midden-Oosten. In veel gebieden was sprake van totale islamisering. Dat ging vaak gepaard met grof geweld. Zo gebeurt dat niet in Europa. Eerder deze maand vertelde echter de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) dat er sprake is van islamitisch neoradicalisme. En dat put zich uit in strategisch en doordacht bekeren en werven voor de islam zonder geweld.

Natuurlijk hangt de groei van de islam in West-Europa af van nog andere factoren. Die groei heeft te maken met de vraag of de natuurlijke bevolkingsaanwas van allochtonen niet -net als die van Europeanen- van lieverlee omlaag gaat. Van belang is ook dat de laatste tijd op diverse plaatsen het beleid ten aanzien van toelating van immigranten wordt aangescherpt. Ook bij de islam is sprake van secularisatie. In elk geval lijkt duidelijk dat in Europa het aantal moslims toe- en het aantal christenen afneemt.

Cultuur
Zou Luther niet eveneens wijzen op de verstoring van de cultuur? Secularisatie en neopaganisme dreigen het christelijke karakter van Europa te verijdelen. Dat aspect is nog belangrijker dan de islam. Moslims kunnen de voortgang van de prediking van het Woord van God verstoren. Maar de actuele levensstijl van de samenleving manifesteert zich als nooit te voren in ondankbaarheid en verachting van het Evangelie, waartegen Luther zo waarschuwde.

Er is nog wel godsdienst. Maar anders dan voorheen. Het kan zomaar gebeuren -deze opmerking berust op ervaring- dat een christen z’n oud en gebrekkig wordende buurman bezoekt. De man zit een beetje in de put. Hij heeft christelijke wortels, maar ziet de kerk nooit meer vanbinnen. Heeft de buurman een Bijbel? Jazeker, die heeft hij. En hij leest er ook wel eens in. Om toch nog een beetje moed te krijgen. Zoals hij om dezelfde reden ook af en toe in de Koran leest. „Maar ik heb er weinig aan.”

De Bijbel en de Koran schijnen van hetzelfde niveau te zijn. En tegelijk kennen tallozen in ons werelddeel godsdienst geen enkel gezag meer toe met betrekking tot het publieke en persoonlijke leven. De zingeving van het christelijk geloof viel voor velen in het actuele leefklimaat totaal weg. Menigeen denkt dat er wel ”iets” als een hogere macht moet zijn. Maar de vragen naar genot, plezier, glamour, glitter en seksualiteit maken -meer of minder zichtbaar- voor een belangrijk deel de dienst uit.

Postmodernisme en hedonisme oefenen ondertussen ook invloed uit op de reformatorische subcultuur. Het is mogelijk een vergelijking te maken tussen de situatie in de kerk in de tijd van de zonden van het huis van Eli en de kerkelijke toestand anno 2007. Als ik dat doe, slaat de schrik mij om het hart. Er vallen naar mijn overtuiging tal van parallellen te trekken tussen die tijd van de richteren en de actuele cultuur. Ook in religieus opzicht.

Het christendom is veel van z’n innerlijke kracht kwijt. De vroege kerk was verdeeld. Pas rond het jaar 190 werd de canon van het Nieuwe Testament enigszins definitief. Direct na het pinksterfeest bestond er nog geen kant-en-klare ambtstheologie. Maar de Vroege Kerk profileerde zich met haar christelijke levenswandel in de heidense context. Het geheim van die christenen was dat de opgestane Heere voor velen in die eerste eeuwen levende werkelijkheid was.

Inmiddels manifesteren zich de grote, machtige christelijke bewegingen zich steeds duidelijker in de Aziatische en Afrikaanse wereld. Daar is sprake van een forse toestroom tot het christelijk geloof. Ik kies met opzet voor die formulering. Omdat ik niet bevoegd ben te beweren dat elke dopeling een ware gelovige is. Tekent zich daarin niet iets af van Luthers les: „Gij moet niet denken dat ge hem (de bui) ook eeuwig hebben zult, want ondankbaarheid en verachting zullen hem bij u niet doen blijven.”

Nog niet droog
Hoe zit het met de weersverwachting van Luther? Ooit zei een predikant tegen mij: „Historisch is wat Luther zegt waar te maken. Maar God is meer dan historie. Wij moeten erkennen niets verdiend te hebben. Maar, ”er is geschreven” is meer dan ”er is geschied”. „Zo vormen ook Luthers woorden geen neerslag van negatief denken. Hij gebruikte ze om zijn landgenoten aan te sporen God te zoeken.” „Grijpt toe en houdt vast, wie grijpen en houden kan! Luie handen zullen een slecht jaar hebben.”

Er zijn in West-Europa zegenrijke regenbuien gevallen. Met het oog op de naderende Hervormingsdag is het goed te onderstrepen dat het nog niet droog is. Koop, nu de markt voor de deur is. Vergader, terwijl de zon schijnt en het goed weer is. Bid om vervulling van de Gods beloften. Bedel om Zijn barmhartigheid in het heden van genade. Er komt een tijd dat het te laat is! Dan wordt de Zaligmaker niet meer uitgestald en zwijgt het Evangelie. Er is zwaar weer op til. Maar nú is de markt nog open.