Hij vist zijn portemonnee uit de binnenzak van zijn colbert en haalt te midden van allerhande pasjes een smal strookje papier tevoorschijn. Daarop staat het motto dat directeur Matthijs Bierman van Triodos Bank zijn medewerkers elke maandag aan het eind van de personeelsvergadering meegeeft. Juist nu, nu de bank de wind in de zeilen heeft en een onstuimig snelle groei doormaakt, mag niemand denken dat winst het belangrijkste oogmerk van alle activiteiten is. Alles draait om duurzaamheid.Bierman leest voor: „Wanneer van ieder de beste krachten in de gemeenschap gaan leven, en de gehele gemeenschap zich vormt gespiegeld aan de mensenziel, dan schept dat levenskwaliteit.”

Diepzinnige woorden…
„De tekst is onlangs gemoderniseerd. Ik kan er uren over praten. Als ik de boodschap in één zin vrij vertaald zou moeten weergeven, zeg ik: Triodos Bank heeft als hoogste doel om levenskwaliteit te scheppen. We willen een actieve bijdrage leveren aan een duurzame samenleving, in ecologisch en sociaal-cultureel opzicht.”

Wat is een gemeenschap die zich spiegelt aan de mensenziel?
„Het gaat erom dat de samenleving zich zo inricht dat mensen worden wie ze zijn, hun krachten tot uiting kunnen brengen. Dat klinkt misschien hoogdravend, maar ik bedoel dat ook heel praktisch. Als mensen bloeien en groeien, komt dat iedereen ten goede.”

Oog voor waarden die uitstijgen boven geld en goed kreeg Bierman van huis uit mee. Tot zijn achttiende jaar woonde hij thuis, bij zijn ouders in Friesland, waar zijn vader als advocaat was gevestigd. „Mijn moeder heeft een hervormde achtergrond, mijn vader is van doopsgezinde komaf. Voor beiden was het geloof belangrijk. Maar er was op één punt verschil van inzicht: mijn moeder wilde haar kinderen laten dopen, mijn vader per se niet. Ik ben daarom niet gedoopt.”

Ook niet toen u volwassen werd?
„Ik koos noch voor de traditie van mijn moeder noch voor die van mijn vader. Ik heb mij dus niet laten dopen. Misschien komt het er later nog eens van. Wel hebben mijn vrouw en ik onze eigen drie kinderen bij een hervormde dominee ten doop gehouden. We wilden er onze dankbaarheid jegens God mee tot uitdrukking brengen en Hem vragen om een zegen voor onze kinderen. Wij hopen dat de liefde die wij als ouders voor onze kinderen hebben zo dicht mogelijk mag liggen bij de onvoorwaardelijkheid van Gods liefde voor mensen. Bij de doop hebben we beloofd onze kinderen in te wijden in de geheimen van het geloof.”

Wat bedoelt u met dat laatste?
„Als ik spreek over mijn geloof, dan heb ik daar geen eenduidig credo bij. God is voor mij een belangrijke bron van kracht en inspiratie. Ik heb het gevoel dat Hij aanwezig is in mensen en in hun onderlinge relaties. Naar mijn gevoel zit het goede vooral in ons en is het niet zozeer extern aanwezig.”

Wat zegt u tegen mensen die juist wel geloven dat God een extern Wezen is?
„Ik kan me dat persoonlijk moeilijk voorstellen. Dan lijkt het alsof alles wat gebeurt op rekening van Gods wil komt, terwijl ik het gevoel heb dat wat ons overkomt toch vooral het gevolg is van de vrije wil van de mens. We zijn zelf verantwoordelijk voor het effect van ons handelen op de wereld om ons heen. Zelf geloof ik in een inspiratiebron van het goede, een soort genade die ons op onze levensweg begeleidt. Het is mijn wens dat de kracht tot het goede door mij heen mag werken. Voor mezelf, voor anderen. Als ik voor een spannende vergadering sta, vraag ik of hij in ons team aanwezig wil zijn. Ik heb er geen naam voor, maar ik geloof er heilig in.”

Lezers van deze krant geloven dat God nabijkomt in de naam van Zijn zoon, Jezus Christus.
„Voor mij is Jezus een bron van inspiratie voor mijn werk, zoals Gandhi en anderen dat ook voor mij zijn. Wat mij bijzonder opvalt aan Jezus, is zijn zoeken naar harmonie. Dat probeer ik zelf in mijn dagelijks werk ook steeds te doen, al vind ik van mezelf dat ik me af en toe iets te veel uitput in het verpakken van de boodschap. In contact met anderen is het soms een uitdaging om onverbloemd te zeggen waar het op staat.”

Vindt u van uzelf dat u al te zeer rekent met gevoelens van anderen?
„De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik het prettig vind om aardig gevonden te worden. Dat is een goede eigenschap, omdat je je daardoor diplomatiek opstelt en veel gedaan kunt krijgen. Ik strijk mensen zelden tegen de haren in. Maar soms moet je durven zeggen waar het op staat en een conflict durven aangaan. Inmiddels gaat me dat goed af; ik heb er wel aan moeten werken.”

Zijn oriëntatie op meer dan materie was voor Bierman reden om na de voltooiing van zijn studies bedrijfskunde en Nederlands recht aan de slag te gaan in een ontwikkelingsland. Drie jaar, van 1993 tot 1996, verbleef hij samen met zijn vrouw in Botswana. „Ik moet erbij zeggen dat het avontuur ons ook erg lokte”, zegt Bierman.

Wat is de belangrijkste les die u daar hebt geleerd?
„De grootste uitdaging waarvoor ontwikkelingswerkers staan is de mensen in de landen zelf steeds onafhankelijker te maken. Tegelijk heb ik gezien dat we vaak het omgekeerde doen. Door geld te sturen en problemen te laten oplossen door Europese ’experts’ zeggen we in feite: Jullie kunnen zelf niets oplossen. Gelukkig neem ik de laatste jaren een kentering in dit beleid waar.”

Na Botswana bent u naar Triodos Bank gegaan, waar u in no time de weg naar de top vond. Hoe verklaart u dat succes?
„Tja, dat is best een moeilijke vraag.”

Waarom?
„Ik wil niet m’n eigen loftrompetblazer zijn. Zeker, er zijn redenen van persoonlijke aard. Ik ben intelligent, ik kan situaties snel inschatten en oplossingen aandragen. Belangrijk is ook dat ik een teamspeler ben, gericht op het welzijn van de medewerkers en daarmee ook op het welbevinden van de klanten. Maar wat zeker meespeelt, zijn de goede kansen die zich op de goede momenten hebben voorgedaan. Wat de doorslag geeft, is het feit dat ik me erg verbonden voel met dat waar Triodos Bank voor staat.”

Is het maken van carrière belangrijk voor u?
„Nee. Nu ja, het is voor mij niet het één en al. Natuurlijk, ik voelde me gevleid toen ik werd gevraagd directeur te worden. Enigszins gevoelig voor status ben ik ook wel. Wie vindt het niet prettig bevestiging te krijgen? Maar de vraag naar wat ik over vijf jaar doe, houdt mij totaal niet bezig. Wel of ik aan m’n ontwikkeling kan werken en of ik in gelijke mate waarde kan toevoegen aan Triodos Bank. Zolang dat het geval is, voel ik me thuis op de plek waar ik zit.”

Uw collega-bankiers verdienen miljoenen euro’s. Terecht?
„Dat ligt eraan. Ik vind het niet per definitie slecht dat mensen hoge beloningen krijgen, zelfs niet als ze in de richting van een miljoen gaan. Maar wat ik wel uitermate kwalijk vind, is dat er naast een basissalaris allerlei bonussen te verdienen zijn op grond van eenzijdige, financiële afspraken en successen op korte termijn.”

Rijkman Groenink verlaat ABN AMRO met 30 miljoen euro. Is dat ethisch verantwoord?
„Kan iemand die bij een bedrijfsovername zo veel persoonlijk gewin heeft -het gaat om tientallen miljoenen- echt het belang van zijn medewerkers, de klanten en de samenleving op een zorgvuldige manier laten meewegen in zijn besluit? Naar mijn overtuiging is dat niet mogelijk. Zo’n gang van zaken stuit mij tegen de borst.”

Klopt het dat de top bij Triodos Bank maximaal 7,5 keer zo veel verdient als de laagstbetaalde?
„Dat is de verhouding op dit moment. De factor is in de afgelopen jaren iets toegenomen, maar het principe van een begrenzing van inkomensverschillen staat recht overeind, ook vanuit de gedachte dat een financiële beloning niet de belangrijkste motivatie kan zijn om hier te werken. We geven prima beloningen; toch komt het soms voor dat we iemand niet aantrekken omdat we niet het gevraagde salaris kunnen bieden. Dan zoeken we verder.”

Triodos Bank maakt een onstuimige groei door, het totaalvermogen komt dit jaar uit op 3,2 miljard euro. Hoe verklaart u de populariteit van uw bank?
„Al 27 jaar lang dragen wij consistent dezelfde boodschap uit: Ga bewust om met geld, let op wat er met uw geld gebeurt, het kan anders dan grootbanken beweren. Dat appel is de belangrijkste raison d’être van Triodos Bank. We zijn klein begonnen, maar inmiddels hebben we laten zien dat we in staat zijn om te doen wat we zeggen. Bij ons telt meer dan het geld. Winstmaximalisatie is niet ons hoogste doel. We staan voor transparantie.”

„Mensen pakken dat op. Het lijkt op het eerste gezicht zinloos groene stroom af te nemen: wie ben ik op de 16 miljoen Nederlanders en de 6 miljard wereldbewoners? Maar het besef groeit dat de kleine keuzes die we maken er daadwerkelijk toe doen.”

Enkele maanden geleden zei u dat 2007 het jaar van de duurzame doorbraak wordt. Komt die voorspelling uit?
„Wij groeien harder dan ooit. Sinds een jaar kunnen mensen bij ons ook hun dagelijkse bankzaken regelen met betaalrekening en pinpas. Velen zetten daardoor de stap naar Triodos Bank. Vervolgens maken ze ook gebruik van de andere bancaire diensten: sparen en beleggen.”

Dragen de dramatische klimaatverhalen van Al Gore bij aan het succes?
„Onderschat ook niet het signaal dat het team van Balkenende, Rouvoet en Bos afgeeft. In hun beleid neemt duurzaamheid een belangrijke plaats in.”

Duurzaam beleggen heeft het imago dat het grote financiële risico’s met zich meebrengt. Terecht?
„Het is een vooroordeel dat zich lastig laat uitroeien. Voor wat betreft het rendement is het risico van duurzaam beleggen niet anders dan dat van gewoon beleggen. Het scheelt natuurlijk voor welk fonds mensen kiezen. Wij hebben een Groenfonds dat het beste te vergelijken is met een obligatiefonds. Het belegt in bedrijven en organisaties op het gebied van natuur en milieu. Het rendement is bescheiden, de risico’s zijn navenant.

Voor mensen die willen beleggen en van de ontwikkelingen op de beurs willen profiteren, hebben we Triodos Meerwaardefonds, met reële kansen op een hoog rendement maar ook met hogere risico’s. Het verschilt niet van andere fondsen die in beursgenoteerde bedrijven investeren, al kiezen wij wel voor die ondernemingen die het op het punt van duurzaamheid goed doen.”

Hoe stelt u dat laatste vast? Zeker beursgenoteerde ondernemingen denken vaak op korte termijn en ervaren in hun jacht naar het grote geld milieuregels nogal eens als hinderlijk.
„We hebben een team van researchers die samenwerken met een internationaal netwerk van mensen die onderzoek doen naar de manier waarop de 2000 grootste ondernemingen ter wereld opereren. Zij hanteren een lijst van zo’n 200 criteria op ecologisch, sociaal en ethisch terrein. Hoe zorgen ze voor hun medewerkers? Hoe gaan ze om met kinderarbeid? Onderschrijven ze internationale conventies? Bedrijven die zich bezighouden met onder andere wapenfabricage, tabak, pornografie en kernenergie vallen sowieso af.”

U investeert in autobedrijven als BMW en Toyota. Niet alle milieuactivisten begrijpen dat.
„Als het gaat om kredietverlening, dan investeren we alleen in bedrijven die duurzaamheid in hun kerndoelstelling hebben staan. Maar als het gaat om beleggen in beursgenoteerde ondernemingen, doen we niet bij voorbaat de deur dicht. Dan zouden we onze kop in het zand steken, wat niet verstandig is. We rijden allemaal, dus worden er auto’s geproduceerd. Er zijn bedrijven die hun best doen om de milieubelasting van auto’s terug te dringen, er zijn bedrijven die wachten op wat de concurrentie doet. BMW en Toyota lopen voorop als het gaat om zuinige motoren. Die komen daarom in aanmerking voor belegging.”

En een bedrijf als Shell?
„We sluiten de olie- en gasindustrie niet uit, maar de maatschappijen komen vaak niet voor belegging in aanmerking vanwege betrokkenheid bij milieuschandalen of sociale conflicten.”

Daar denkt Shell zelf anders over. De oliegigant zegt jaarlijks vele miljoenen euro’s in het milieu te stoppen. Komt u op zo’n bedrijf niet over als een zedenmeester?
„Dat weet ik niet. Het interessante is dat wij met dit soort bedrijven steeds vaker in gesprek zijn. Zij willen graag in onze fondsen worden opgenomen. Zo heeft DSM onlangs contact gelegd met onderzoeksteams van banken die zich toeleggen op duurzaamheid.”

Nog even over de kredietverstrekking. Aan wie leent u het liefste geld?
„We richten ons voornamelijk op de pioniers op het gebied van sociale economie en natuur en milieu: bedrijven en instellingen die de samenleving een duw in de goede richting geven. Denk bijvoorbeeld aan zorgboerderijen, waar ex-verslaafden onderdak vinden en hulp krijgen bij het herinrichten van hun leven.”

„Kent u de Okébananen? Die worden vanuit ontwikkelingslanden geïmporteerd door Agrofair. Producenten krijgen er een eerlijke prijs voor, ze zijn bovendien mede-eigenaar van Agrofair. Dat soort bedrijven ondersteunen wij graag.”

Triodos Bank is destijds toch opgericht door vertegenwoordigers van de antroposofie? Speelt het gedachtegoed nog een rol bij de bank?
„De bank is nooit een instelling van en voor antroposofen geweest. Dat is een misverstand. De oprichters waren weliswaar geïnspireerd door de antroposofie, maar hebben altijd bewust gekozen voor een brede maatschappelijke rol. We willen niet vervallen in enge definities van wat goed is voor de samenleving. We staan juist open voor tal van mensbeelden en geloofsovertuigingen.

Ik ben zelf geen antroposoof. Dat geldt voor het grootste deel van de collega’s. Bij Triodos Bank werken meer mensen van gereformeerden dan van antroposofischen huize.”

Verwelkomt u ook mensen bij uw bank die het heil in Jezus Christus uitdragen in de samenleving?
„Lijkt me geen probleem. Zo vind ik het ook niet erg om vegetariërs in dienst te nemen. Voorwaarde is wel dat zij bereid zijn in gesprek te gaan met een biologische veehouderij. Zo verwacht ik van mensen op de afdeling zakelijke relaties wel dat zij een goed partnerschap kunnen aangaan met boeddhisten die een meditatiecentrum willen opzetten.”

Niet alle orthodoxe christenen zullen zo ver kunnen gaan.
„Op het moment dat iemands geloofsovertuiging zo sterk is dat hij anderen voor zijn visie wil inwinnen en geen ruimte ziet voor alternatieve overtuigingen, dan is hij bij Triodos Bank niet op de goede plek, denk ik. Maar dat zal ik niet snel vinden.

Ik verwacht van medewerkers inzet voor een duurzame samenleving. Rentmeesterschap is een begrip waarin we elkaar vinden. Tegelijk vraag ik een open houding voor andere zienswijzen. Dat heb ik zelf ook met de paplepel ingegoten gekregen. Ik zal nooit het gesprek met iemand van wat voor gezindte dan ook uit de weg gaan. Ik ben oprecht geïnteresseerd in wat mensen te vertellen hebben. Dat lijkt me ook goed voor de samenleving: met elkaar in contact komen en proberen elkaar te begrijpen.”