De paus is de antichrist. Daarvan is de reformator Heinrich Bullinger (1504-1575), de opvolger van Zwingli in Zürich, ten stelligste overtuigd. Dit kunnen we lezen in het tweede deel van zijn prekenserie over het Bijbelboek Openbaring. Een Bijbelcommentaar dat een onmisbare aanvulling biedt op de vele andere commentaren uit de tijd van de Reformatie die in het Nederlands zijn vertaald. Deel I van Bullingers verklaring met de eerste 51 preken verscheen in 2002 bij Uitgeverij De Groot Goudriaan. In 2006 is het tweede deel met de overige 50 preken over Openbaring 12 tot en met 22 verschenen. In dit deel staat een voorwoord van prof. dr. H. J. Selderhuis en wordt ons de vertaalster bekend, drs. H. de Wit-van Westerhuis, die een zeer beknopte verantwoording geeft van de vertaling. Van de 101 preken zijn 11 preken uit deel I vertaald door drs. M. J. van Linden-Geluk. Voor de vertaling van de Bijbelteksten waarvoor Bullinger de Vulgata gebruikte, is gekozen voor de Statenvertaling. Enkele voetnoten verduidelijken een aantal onderwerpen uit de klassieke oudheid en andere historische documenten die Bullinger aanhaalt.

Antichrist
Met het tweede deel hebben we een prachtige, goed leesbare en nauwkeurige Nederlandse vertaling van al Bullingers preken over Openbaring die hij in het jaar 1557 in het Latijn heeft uitgegeven. Kort daarvoor had hij de preken twee jaar lang vrijwel elke dinsdag gehouden in de Grossmünster van Zürich. Hiermee is hij de enige van de grote reformatoren van wie wij een volledig prekencommentaar op het laatste Bijbelboek hebben. Gezien de vele uitgaven en vertalingen in korte tijd hebben de preken in een behoefte voorzien en hebben ze grote invloed gehad. De eerste Nederlandse vertaling verscheen al in 1567 te Emden.

De uitleg van hoofdstuk 13 van Openbaring over de twee beesten brengt ons bij de kern van Bullingers eigentijdse toepassing van de antichrist. Uitvoerig toont Bullinger aan dat het pausdom van zijn dagen de antichrist is. Zonder twijfel is het tweede beest dat uit de aarde opkomt het roomse rijk van de paus, zoals ook zeker is dat het eerste beest dat uit de zee opkwam het Romeinse Rijk was van de keizers te Rome. Het pausdom komt noch uit Christus noch uit Zijn leer op, maar uit de aarde. „De Heere Jezus sterke ons in het geloof in Jezus Christus, Hij bevrijde ons van de list, het welslagen en de voorspoed van de Roomse antichrist.” Dit houdt Bullinger zijn gemeente voor.

Veel hoorders zijn vluchtelingen, onder andere vanwege de hevige vervolgingen van Bloody Mary in Engeland. Ze hebben in Zürich een schuilplaats gevonden en worden door de prediking van Bullinger vertroost. In zijn latere bewerking en Latijnse uitgave geeft hij predikanten een hulpmiddel om ze te stimuleren uit Openbaring te preken.

Eindtijd
In de laatste 50 preken ontvangen we een goed beeld van de reformatorische Schriftuitleg. Tekst voor tekst legt Bullinger uit en past hij toe, vaak met verwijzingen naar andere Schriftgedeelten. De vele gedetailleerde uitweidingen over historische gebeurtenissen, keizers en pausen tonen ons de grote historicus.

Zijn voornaamste doel met deze preken is om als pastor de kerk te vertroosten nu ze in de eindtijd is gekomen. Dat de eindtijd is aangebroken, blijkt uit zijn exegese van heel Openbaring. De visioenen, symbolen en getallen worden vrijwel allemaal historisch geduid als gebeurtenissen en personen uit de kerkgeschiedenis. Alleen de ondergang van de antichrist en de wederkomst van Christus worden nog verwacht. De verdrukking die de kerk van Bullingers dagen moet ondergaan en het feit dat de antichrist al 500 jaar regeert, is een teken dat men in de eindtijd gekomen is. Maar God leidt de kerk hier doorheen naar de overwinning van het Lam.

Uitvoerig beschrijft hij de visioenen van de val van Babylon en de hemelse heerlijkheid. Boeiend is de uitleg van Bullinger over het getal 666 en zijn visie op het duizendjarig rijk. Niet dat hij zo origineel is of voor ons vandaag de alleen juiste uitleg geeft van het Bijbelboek Openbaring. Maar zijn preken doen ons de tijd proeven waarin de Reformatie aan het doorbreken was en tegelijk fel bestreden werd. Te midden van angst voor vervolging, marteling, oorlogen, hongersnoden, pest en het Turkse gevaar werd er getroost uit het Woord van God. Bullinger heeft getoond dat in moeilijke tijden, waarin het er voor de kerk op aankomt om staande te blijven, het laatste Bijbelboek actueler is dan ooit.