Kort daarvoor had het hoofdbestuur van de VVD haar een ultimatum gesteld. Uiterlijk vrijdag moest ze een keuze maken tussen haar Kamerzetel en het VVD–lidmaatschap. Het werd uiteindelijk de stoel in de Kamer.Daarmee komt een einde aan een roerige carrière van Verdonk binnen de VVD. De geboren Utrechtse kwam in mei 2003 uit het niets op het politieke toneel toen ze minister van Vreemdelingenzaken en Integratie werd in het tweede kabinet–Balkenende. Pas een jaar eerder had zij zich gepresenteerd voor de Kamercentrale van de VVD in Leiden. Hoewel de 51–jarige Verdonk als studente in Nijmegen linkse sympathieën koesterde, verkoos de afgestudeerde sociologe deze rechts–liberale partij.

In Den Haag leidt haar stoïcijnse houding meteen tot harde confrontaties in de Tweede Kamer. Uitspraken over een lagere tolerantiegrens van moslims, een doodgereden Marokkaanse tasjesdief, een scholiere uit Kosovo en een imam die haar geen hand gaf, zorgen voor rumoer. Haar halsstarrigheid komt het kabinet in de zomer van vorig jaar duur te staan. Verdonk blijkt overhaast het Nederlandse paspoort van Hirsi Ali te hebben ingetrokken. De wijze waarop de minister vervolgens haar gezicht probeert te redden, is voor regeringspartij D66 reden haar te laten vallen.

Gevolg is dat het hele kabinet sneuvelt en vervroegde Kamerverkiezingen worden uitgeschreven. De voormalige gevangenisdirecteur mag in het resterende rompkabinet van CDA en VVD desondanks aanblijven. Wel raakt zij door een hoogopgelopen conflict met de Tweede Kamer in december haar verantwoordelijkheid voor de portefeuille Integratie kwijt.

Tijdens de verkiezingscampagne enkele weken later vaart Verdonk een onafhankelijke koers van Rutte, van wie zij een half jaar eerder de strijd om het partijleiderschap nipt heeft verloren. De VVD verliest de verkiezingen, maar Verdonk komt als winnaar uit de bus. Als de nummer 2 op de lijst behaalt ze 620.000 voorkeurstemmen. Verdonk laat Rutte met 60.000 stemmen achter zich. Na de verkiezingsnederlaag stemt Verdonk als Kamerlid nog wel voor Rutte als fractievoorzitter.

Vijf dagen later gaat het echter al mis. Met een beroep op haar voorkeurstemmen doet Verdonk in een Haags café opnieuw een gooi naar het partijleiderschap. Met steun van zijn fractie slaat Rutte, die volgens Verdonk „niet echt rechts" is, de aanval af. In de weken daarop blijft Verdonk echter haar deel opeisen. In de zomermaanden eist Rutte daarom dat VVD–Kamerleden publiekelijk geen kritiek mogen uiten op de koers van de VVD of op de partijleider. Ze moeten zich beperken tot hun eigen portefeuille of anders „ophoepelen".

Vorige maand schond Verdonk deze lijn tijdens een besloten diner waar pers bij aanwezig was. VVD–leider Mark Rutte zette haar vervolgens uit de fractie waarvoor hij de steun kreeg van een meerderheid van het partijcongres. Kort erna zette Verdonk weer de boel op scherp door aan te kondigen VVD–lid en parlementariër te willen blijven. Hoofdbestuur en Rutte koersten aan op een royement, maar dat werd de afgelopen weken bemoeilijkt door de eerder geuite wens van de VVD–leden haar toch voor de partij te behouden.

Maandagavond was voor het hoofdbestuur de maat vol, maar tot een royement kwam het uiteindelijk niet. Hoewel Verdonk, gesteund door de vele voorkeurstemmen, eigenlijk geen reden ziet op te stappen, wil ze toch de eer aan zichzelf houden. Als eenmansfractie gaat ze verder. Of dat moet uitmonden in de oprichting van een eigen partij liet ze maandag nog in het midden.