Prestige
Het Turkse leger schiet sinds zaterdag op Koerdische doelen in Noord-Irak, omdat de als terroristisch te boek staande PKK vanuit de Koerdische regio in Irak aanvallen pleegt op Turkse doelen. In feite behelst de actie van Turkije niet veel nieuws. Wie door het grensgebied van Turkije en Irak reisde, moet concluderen dat er vaker sprake was van wederzijds, gewelddadig overschrijden van de grens. De VS bemoeien zich nu echter vooral met de kwestie omdat de rust in Irak en daarmee tevens het Amerikaanse prestige in het geding zijn.
De Koerden zijn soms slecht behandeld. De geallieerden beloofden via het Verdrag van Sèvres in 1920 een onafhankelijke staat Koerdistan. De opstand van de Turkse nationalistische strijdkrachten onder Atatürk verhinderde uitvoering van dat verdrag. In 1923 verdeelde een in Lausanne ondertekend akkoord het Koerdisch gebied onder het nieuwe Turkije, Iran, Irak, Syrië en de Sovjet-Unie. Het nationalistisch verzet van de Koerden is dus begrijpelijk. Maar de vraag is tegelijk of het wijs is. Soms biedt rust meer kansen dan nationalistisch streven.Turkije maakte het de Koerden niet gemakkelijk. Elke vorm van kritiek op de door Atatürk gestichte staat bleek verboden. Voor etnische minderheden was geen plaats. Lang was het de Koerden verboden in het openbaar hun eigen taal te spreken. Tegelijk tonen de Koerden zich onderling weinig eensgezind. Vooral de linkse PKK, destijds onder leiding van Öcalan, toont zich voorstander van guerrillaoorlog. Maar Turkse vergeldingsacties ontvingen soms steun van de Iraaks-Koerdische PUK, in ruil voor actie tegen de Iraaks-Koerdische KDP.
De aanleiding tot het actuele conflict is dat recent bijna dertig Turkse soldaten de dood vonden bij confrontaties met Koerden. De Turkse premier toonde zich vrijdag bereid de internationale machten te trotseren door een aanval op de Koerdische uitvalsbases in Irak. Behalve Ankara betitelen ook Amerika en de Europese Unie de PKK als terreurorganisatie. Maar het lijkt bij de interventie van de VS niet primair te gaan om de vraag of de PKK enig recht heeft. Het prestige van de Verenigde Staten lijkt in het geding.
Het gebied in Noord-Irak waarop Turkije schiet, oogt binnen Irak redelijk rustig. Na de oorlog in 2003 nam de strijd tussen diverse stromingen in Irak sterk toe. Daardoor kwam een stroom binnenlands vluchtelingen op gang. Een aantal christenen trok onder andere naar de Koerdistaanse regio, omdat het daar iets rustiger was. Natuurlijk moet nu niet ook nog die tamelijk stabiel ogende regio onveilig worden. Want dat maakt het beeld van het Amerikaanse falen in Irak nog erger. Dat lijkt een belangrijk argument achter het protest van de VS.
Turkije zal zich weinig aantrekken van de Amerikaanse bezwaren. In de eerste plaats omdat geen land bereid is gewapende acties uit een buurland zonder tegenweer te blijven toestaan. Turkije wil z’n eigen burgers beschermen. Dat is -op zichzelf genomen- legitiem. Maar Turkije zal het protest van de VS ook aan z’n laars lappen omdat het Amerikaanse Congres Ankara kortgeleden lelijk tegen de schenen heeft geschopt. De Amerikanen besloten de massamoord op de Armeniërs tijdens het Ottomaanse Rijk tot genocide te bestempelen.
Het valt te verwachten dat Bagdad zijn beleid vooral door het Amerikaanse laat bepalen. Hoewel ook Irak in de richting van de Koerden lang geen schone handen heeft. Het Turkse antwoord op Koerdische aanvallen zet ondertussen de islamitische wereld in toenemende mate in vuur en vlam. En de regering in Ankara moet zich ook op een andere manier goed realiseren wat zij doet. Want het militair antwoord op het Koerdisch geweld kan een argument blijken voor mensen zoals Sarkozy en tegenstanders van de Turkse toetreding tot de EU.
