De laatste tijd wordt duidelijk dat er steeds meer geld vanuit onder meer China, Rusland en de Golfstaten geïnvesteerd zal worden in westerse ondernemingen. Deze landen bouwen door forse handelsoverschotten reserves op die zij niet langer voornamelijk in staatsobligaties willen beleggen, maar ook in buitenlandse aandelen, hedgefondsen en private equity.Dit doen zij via zogenaamde sovereign wealth funds (SWF’s), investeringsmaatschappijen die volgens schattingen van het IMF en zakenbank Morgan Stanley nu al een omvang van circa 2500 miljard dollar hebben en in de toekomst nog sterk zullen groeien.

De enorme omvang van de SWF’s heeft geleid tot angst voor overnames van westerse ondernemingen door buitenlandse partijen en verlies van zeggenschap over strategische sectoren. Politici in diverse landen hebben in reactie hierop maatregelen aangekondigd. Zo wil de Duitse regering onderzoeken of de oprichting van een commissie voor buitenlandse investeringen mogelijk is, die -net als in de Verenigde Staten- kan verhinderen dat SWF’s ’sleutelondernemingen’ overnemen. De Franse president Nicolas Sarkozy heeft soortgelijke plannen. Binnen de Europese Commissie is geopperd om het gouden aandeel van de overheid in belangrijke ondernemingen weer in ere te herstellen.

De angst voor ongewenste overnames door de SWF’s doet denken aan de kritiek die is geuit op activistische hedgefondsen en private equity. Deze worden soms sprinkhanen genoemd door degenen die vinden dat er bij het kopen en verkopen van aandelenbelangen meer speelt dan alleen financiële overwegingen. Er zou meer macht (terug)gegeven moeten worden aan de ondernemingsbestuurders en meer invloed moeten komen voor de werknemers. Daarnaast is er de kritiek dat door activistisch aandeelhoudersgedrag ondernemingen zich moeilijker kunnen richten op de langere termijn.

Anderen wijzen op de heilzame effecten van de activiteiten van partijen als KKR en Blackstone. Ze zorgen ervoor dat marktinefficiënties sneller worden weggenomen, wat op de langere termijn positief zou zijn voor de economie en uiteindelijk ook de werkgelegenheid.

Enigszins paradoxaal zijn er juist vanuit het idee dat de markt zo veel mogelijk vrij spel moet hebben, argumenten te noemen voor het indammen van de investeringsmogelijkheden van SWF’s. Deze komen goed naar voren in een rapport van De Nederlandsche Bank dat afgelopen week verscheen.

In het halfjaarlijkse Overzicht Financiële Stabiliteit maakt DNB zich allereerst zorgen over de beperkte transparantie van de SWF’s. Doordat de financiële markten weinig zicht hebben op het beleggingsbeleid van de fondsen, ontstaat onzekerheid over het gedrag van de fondsen. Deze onzekerheid wordt nog eens versterkt doordat beslissingen mogelijk ook genomen worden op basis van andere dan financieel-economische overwegingen. Dit zou kunnen leiden tot marktinefficiënties en -als informatie over het investeringsgedrag van de SWF’s abrupt wordt prijsgegeven- tot marktturbulentie.

Ook vreest DNB dat door de opkomst van de SWF’s de landen die nu grote hoeveelheden Amerikaanse staatsobligaties aanhouden, deze snel zullen afbouwen. Dit zou kunnen leiden tot een sterke stijging van de lange rente, met negatieve consequenties voor de economische groei. Dit kan ondervangen worden als de wijzigingen in het beleggingsbeleid van de SWF’s geleidelijk plaatsvinden. De gewenste transparantie over het beleid zou daarbij helpen.

Hoe ook aangekeken wordt tegen marktwerking en de rol van ondernemingsbestuur, er zijn meerdere argumenten te bedenken om eisen te stellen aan de SWF’s op het gebied van transparantie in hun beleggingsbeleid. Daarnaast is er geen sprake van discriminatie ten opzichte van andere marktpartijen als SWF’s worden beperkt in hun activiteiten zo lang hier andere normen op het gebied van ondernemingsbestuur en markttransparantie gelden dan in de landen waar het geld vandaan komt.

De kritiek dat het indammen van de invloed van buitenlandse overheden op ons bedrijfsleven ouderwets protectionisme zou zijn is dan ook onterecht.

De auteur is werkzaam als beleggingsstrateeg bij Theodoor Gilissen Bankiers. Zijn bijdrage is geen aanbeveling of advies om effecten te kopen of te verkopen.