„Als iedereen zou worden gedwongen dit boek te lezen vóór aan de opvoeding van kinderen te beginnen, dan zou dat meer impact hebben op onze maatschappij dan welk overheidsbeleid ook.” Deze aanbeveling staat vermeld op de achterkant van het boek ”Van je ouders moet je het hebben”.Juist in onze tijd is deze aanbeveling actueel. We hebben immers een minister voor Jeugd en Gezin die met deze zaken van opvoeding en de gevolgen daarvan heeft te maken. Een aanrader dus voor hem en alle mensen die op een of andere wijze te maken hebben met opvoeding of opvoedingsproblemen en de gevolgen daarvan.

Hoofdrolspelers
De auteur, Oliver James, werd opgeleid en was werkzaam als klinisch kinderpsycholoog in Engeland. Hij ontwikkelde een blijvende belangstelling voor zowel de wetenschappelijke feiten als de onderliggende theorieën aangaande onze aanleg en onze opvoeding. Een groot deel van het boek is gewijd aan het toegankelijk maken van het wetenschappelijke bewijs voor het feit dat de ouderlijke zorg in onze vroegste jeugd van cruciaal belang is voor het worden van wie we zijn. Eindnoten wijzen de weg voor degenen die de wetenschappelijke onderzoeken zelf willen bestuderen.

Dit boek wil de lezer prikkelen. De schrijver laat zien dat de opvoeding in de eerste zes jaar van grote invloed is op wie we later zijn en hoe we ons als volwassene gedragen. Hij introduceert drie hoofdrolspelers van de psyche: ons geweten, onze hechtingsstijl en ons zelfbeeld. Deze drie worden gevormd door de opvoeding in de vroege jeugd.

De auteur gaat uit van een kindgerichte opvoeding en haalt hierbij Benjamin Spock aan. Hij gaat bij de opvoeding niet uit van een Bijbels mensbeeld, waarin centraal staat dat de mens in zonde ontvangen en geboren is en geneigd tot het kwade.

In zijn boek pleit de auteur voor identificatiefiguren en het bijbrengen van discipline. Toename van jeugdcriminaliteit ziet hij als een gevolg van opvoeding en alles wat het kind in het milieu waarin het is opgegroeid heeft meegemaakt. Een voorbeeld: iemand die veroordeeld is wegens geweldpleging geeft vaak in gesprekken een opsomming van mishandelingen in zijn jeugd. De auteur loochent de aanleg niet, maar vindt opvoeding en milieu erg belangrijk. Ook de ontwikkeling van homoseksualiteit heeft volgens de schrijver heel veel te maken met opvoeding en milieu.

Hechting
Van grote waarde is of kinderen gehecht zijn en de kwaliteit van die hechting. Door middel van onderzoeken toont hij aan dat kenmerken van schizofrenie verklaard worden door onveilige hechting. Een kind dat goed gehecht is kan tegen een stootje. Persoonlijkheidsstoornissen zijn volgens hem het gevolg van verstoorde ouderlijke zorg. Interessant is ook dat hij verder aantoont dat broers en zussen niet dezelfde ouders hebben gehad: hoe verklaar je anders dat er zo veel verschil is tussen broers en zussen in een en hetzelfde gezin? Hiermee bedoelt hij dat elk kind anders wordt benaderd en opgevoed. Kinderen beïnvloeden ouders en andersom. Met vele voorbeelden maakt de auteur dit duidelijk.

Dit boek geeft echter niet een statische toestand weer: zo ben je opgevoed en dit is er van je geworden. Het geeft ook inzicht in hoe jeugdervaringen doorwerken in het heden en hoe je met deze kennis de problemen kunt aanpakken die nu in je leven spelen. Het boek is geschreven door iemand die God niet noemt en van Hem ook geen hulp en steun verwacht in het hele opvoedingsgebeuren. Het is belangrijk om dit steeds in je achterhoofd te houden.

Emotionele interactie
Ouders die daadwerkelijk en praktisch bezig willen zijn met opvoeding, zou ik eerder de serie ”Begrijp je kind” aanbevelen. Deze serie bestaat uit drie boekjes: ”Begrijp je baby”, geschreven door Sophie Boswell, ”Begrijp je eenjarige”, geschreven door Sarah Gustavus Jones, en ”Begrijp je tweejarige”, geschreven door Lisa Miller. De auteurs hebben een ruime specialistische ervaring in het omgaan met en begeleiden van ouders en kinderen.

De ontwikkeling van kinderen wordt per jaar beschreven, waarbij het accent ligt op de emotionele interactie tussen ouders en kinderen. De auteurs willen bewerkstelligen dat de lezer een kijkje neemt in de emotionele wereld van het kind, leren kijken naar het gedrag als uiting van de gevoelens. Het zijn praktische boeken die vlot lezen en begrijpelijk zijn.

In het boek ”Begrijp je baby” beschrijft de auteur alles waar je als opvoeder tijdens het eerste jaar tegenaan loopt. Aan de orde komen: borstvoeding, huilen, eetgewoonten, slecht slapen, enzovoort. De schrijver behandelt uitgebreid het onderwerp ”hechting” en laat duidelijk naar voren komen dat een baby opgevoed moet worden. Het leven van een baby mist structuur en zijn gedrag is nog onvoorspelbaar. Structuur geeft een baby rust en zekerheid. Belangrijk is dat de opvoeder openstaat voor gevoelens van de baby, maar ook voor die van zichzelf. Dit boek kan de opvoeder helpen meer zicht te krijgen op het kind, maar ook op de eigen gevoelens en handelingen.

Leren begrijpen
Het boek ”Begrijp je eenjarige” is een soort vervolg. De intensiteit van de moeder-kindrelatie, die in het begin alles overheerst, is van essentieel belang voor de lichamelijke en emotionele ontwikkeling. Duidelijk komt in dit boek naar voren hoe belangrijk de moeder is. Een kind leren begrijpen is van cruciaal belang. Als ouders hun kinderen willen leren begrijpen, openstaan voor hun kinderen, dan betekent dit dat kinderen gezien worden zoals ze werkelijk zijn, en dat is goed voor de ontwikkeling van hun persoonlijkheid. De auteur laat dit proces van leren begrijpen duidelijk uitkomen.

Verder toont zij aan dat opgroeien in een gezin voordelen heeft. De nadruk ligt in dit boek op de behoeften van het kind. Opvoeden is ook leiden, de weg wijzen, wat mag wel en wat niet, omdat het kind van nature niet weet wat goed en wat kwaad is.

Het derde boek in de serie, ”Begrijp je tweejarige”, benadrukt het belang van aanleg en milieu. Tweejarigen zijn zowel psychisch als lichamelijk nog sterk afhankelijk van hun opvoeders. De opvoeders moeten zorgen voor stabiliteit. Als moeder moet je resoluut, standvastig en toch aardig zijn.

De auteur schrijft duidelijk. Ze belicht waarom een peuter van twee jaar zo vaak onhandelbaar is, niet in zijn eigen bed wil, enzovoort. Vervolgens laat ze zien hoe een kind reageert op de komst van een nieuwe baby. Met haar ben ik overtuigd van het grote belang van opvoeden, vooral bij het jonge kind. Kinderen hebben begeleiding nodig van een volwassene die voor hen denkt.

Creativiteit
Het hoofdstuk dat handelt over de ontwikkeling van lichaam en geest geeft goed weer dat spelen belangrijk is. Speelgoed is onmisbaar voor het zich ontwikkelende kind. Spelen is een vorm van leren. Geen kant-en-klaar speelgoed, maar eenvoudige blokken, autootjes, poppen enzovoort, om zo de eigen creativiteit als belangrijke denkactiviteit tot ontwikkeling te laten komen. Voor de ontwikkeling van de taal is het voorlezen van boeken onmisbaar. Kritisch is de schrijfster over films en dvd’s die jonge kinderen al te gemakkelijk krijgen voorgeschoteld als zoethoudertje.

Alle drie de auteurs laten duidelijk naar voren komen dat in de eerste jaren een belangrijke basis wordt gelegd voor de persoonlijkheid die men later wordt. Al met al een nuttige serie.

N.a.v. ”Van je ouders moet je het hebben”, door Oliver James; uitg. Scriptum, Schiedam, 2006; ISBN 90 5594 369 6; 396 blz.; € 19,95.

”Begrijp je baby”, door Sophie Boswell; uitg. Ad. Donker, Rotterdam, 2006; ISBN 978 90 6100 601 5; 93 blz.; € 14,95.

”Begrijp je eenjarige”, door Sarah Gustavus Jones; uitg. Ad. Donker, Rotterdam, 2006: ISBN 978 90 6100 597 1; 80 blz.; € 14,95.

”Begrijp je tweejarige”, door Lisa Miller; uitg. Ad. Donker, Rotterdam, 2006; ISBN 978 90 6100 598 8; 67 blz.; € 14,95.