”Een rijk geheugen”
Auteur: Nora Schadee
Uitgeverij: Historisch Museum Rotterdam, Rotterdam, 2002
ISBN 9080032948
Pagina’s: 191
Prijs: € 15,00. Rotterdam. Stad van Erasmus, Euromast en De Zwaan. Maar ook onlosmakelijk verbonden met de inkomsten verschaffende haven en het bombardement dat het hart uit de stad wegrukte. Over de geschiedenis van het voormalige dorpje aan de Rotte bracht het Historisch Museum Rotterdam een helder en leesbaar boekje uit: ”Een rijk geheugen”, geschreven door Nora Schadee.

Het grote belang van het water is voor Rotterdam eeuwenlang onveranderd gebleven. Schepen van heinde en verre voerden jaarlijks miljoenen tonnen goederen af en aan. Auto’s, computers, tandenborstels: je kunt het zo gek niet bedenken, of het passeert de Maasstad.

Al in de Middeleeuwen profiteerden onze voorouders van de gunstige ligging van Rotterdam. De stad dankt haar naam aan een dam in het riviertje de Rotte, die uitmondt in de Maas. Sinds de tweede helft van de dertiende eeuw, toen het dorp Rotta werd gesticht, was deze dam een belangrijke plaats voor goederenoverslag.

Aanvankelijk hielden de dorpsbewoners zich bezig met landbouw, bier brouwen, handel, visserij en veeteelt. Ondanks de goedgekozen locatie kwam de groei van de stad, die in 1340 stadsrechten kreeg, maar matig op gang.

Rotterdam richtte zich tot het begin van de zestiende eeuw vooral op de regio. De import en de nijverheid voorzagen voornamelijk in de behoeften van de eigen bevolking. Van export was nauwelijks sprake.

VOC
In de decennia voorafgaande aan de Tachtigjarige Oorlog profiteerde Rotterdam van het bloeiende handelsverkeer tussen Antwerpen en Amsterdam. Dit blijkt ook wel uit de vestiging van een kantoor van de Verenigde Oost-Indische Compagnie in de stad.

De vloot haringschepen groeide, evenals de inkomsten van de steeds rijker wordende kooplieden en bierbrouwers, die schitterende huizen in de stad lieten neerzetten. In de strijd tegen Spanje heeft Rotterdam slechts een kleine rol gespeeld.

Tabak was vanaf 1721 een lucratief product voor de Rotterdammers. Alle tabak die de toenmalige republiek binnenkwam, werd via Rotterdam verhandeld. Er ontstonden tientallen tabaksfabrieken, die werk boden aan duizenden Rotterdammers.

De grote modernisering begon in de negentiende eeuw. De verpauperde en overbevolkte binnenstad werd gesaneerd. Het havengebied breidde sterk uit. De kranen hier namen toe in grootte, aantal en in efficiëntie. In 1872 voer het eerste stoomschip over de net gereedgekomen Nieuwe Waterweg, die de verbinding met zee sterk verbeterde.

Tot aan de overwinning van de LPF had Rotterdam het stempel van ”rode stad”. De SDAP, voorloper van de PvdA, was er traditioneel de grootste partij. De socialisten konden rekenen op de steun van het (haven)arbeidersvolk, vooral tijdens de crisisjaren, toen de Maasstad een kwakkelende tijd doormaakte.

Bommenwerpers
De ellende werd echter vele malen groter toen Duitse Heinkel-bommenwerpers op 14 mei 1940 de binnenstad verwoestten. Meer dan 850 mensen vonden de dood, 36.000 woningen werden verwoest.

Het boekje is goed en helder geschreven. In eenvoudige bewoordingen en met talrijke anekdotes en voorbeelden vertelt Schadee het verhaal van de wording van Rotterdam. De vele straten en markante gebouwen die worden genoemd, maken het boek wellicht wat lastiger te lezen voor niet-Rotterdammers.

De Middeleeuwen, de Gouden Eeuw en de negentiende eeuw krijgen veel aandacht. Jammer is dat de moderne tijd, met name de naoorlogse jaren, wordt geschetst in slechts 22 pagina’s. Juist in deze periode heeft de stad een enorme ontwikkeling doorgemaakt, waar dit boek slechts summier over bericht.

Expositie
Museum Het Schielandshuis in Rotterdam heeft tot en met 5 januari 2003 de tentoonstelling ”Schatten van de stad” in huis. Meer dan honderd topstukken uit de collectie van het Historisch Museum Rotterdam geven een indruk van vier eeuwen stadsgeschiedenis.

”Een rijk geheugen” is bij deze expositie verschenen. Het belicht de Rotterdamse historie aan de hand van verscheidene voorwerpen uit het Historisch Museum.