In Nederland is een enorme honger ontstaan naar antwoorden op de vraag hoe je een betere leider kunt worden. Ook bij christenen en christelijke organisaties en kerken. Cursussen en conferenties worden druk bezocht en er is al een vakblad voor christelijk leiderschap ontstaan. Tegelijkertijd komt er ook kritiek. De kerk zou zich verre moeten houden van dit soort vraagstukken. De kerk is geen organisatie maar een organisme, en leiderschap heeft niets met het wezen van de kerk te maken. Enzovoort.Ik vind dat overbodige discussies. Er is verschil tussen leiders en leiderschap. Leiderschap is absoluut noodzakelijk. Zeker in deze tijd, zeker bij christelijke organisaties en bij kerken. Maar dan wel het Bijbels verantwoorde, dienende leiderschap. Romeinen 12:8 wijst op dat soort leiderschap. Wat mij betreft moet elke christen een vurig pleitbezorger zijn van sterk dienend leiderschap.

Critici
Maar gelijktijdig zal ik ook altijd waarschuwen voor het grote gevaar van sterke leiders. Ik begin met dit laatste, om gras voor de voeten van critici weg te maaien. Want christelijke leiders zíjn soms levensgevaarlijk. Vooral als de organisatie (of gemeente) hen adoreert en op een voetstuk zet. Dan kunnen ze zomaar zonnekoninggedrag gaan vertonen en dat nog eens vroom verpakken ook (de Heer heeft mij hiervoor geroepen en dus mag jij daar niet aan twijfelen). Je kunt dat gedrag al zien aankomen wanneer ze eigenlijk geen kritische vragen accepteren. Daarom zijn solistische leiders zo gevaarlijk. Een leider die ingebed zit in een sterk team is al veel minder riskant. De Bijbel heeft het ook altijd over oudsten (meervoud).

Het tweede gevaar van de sterke leider is dat hij zichzelf niet durft (of kan) wegcijferen. Dan vind hij diep in zijn hart dat de organisatie niet zonder hem kan. Hij durft in wezen geen plaats te maken voor een ander. En als derde is het chronisch gebrek aan zelfkennis vaak het meest opvallende aspect aan de ’gevaarlijke’ leider.

Hoe dan wel? Ik wil wijzen op vijf criteria voor gezond en verantwoord Bijbels leiderschap.

Allereerst mogen leiderschapsvaardigheden nooit het belangrijkste zijn. In Psalm 78:72 zegt Asaf het zo mooi over David: „Ook heeft hij hen geweid naar de oprechtheid zijns harten, en heeft hen geleid met een zeer verstandig beleid zijner handen.” Hier zijn de twee sleutels te zien voor leiderschap naar Gods maatstaven. Allereerst het weiden (dienen van het volk) met een volkomen oprecht hart naar God toe. En in de tweede plaats (en inderdaad pas op de tweede plaats) de bekwaamheid van zijn handen. De leiderschapsvaardigheden die David heeft ontwikkeld zien we dus op de tweede plaats staan. Het eerste en belangrijkste was zijn volkomen oprechte hart naar God toe. David liet zich leiden door God en was corrigeerbaar.

Visie
Het tweede kenmerk is de gerichtheid van het leiderschap. Dat moet altijd een doel zijn dat God aanwijst, een doel dat God kan en wil zegenen. Nooit een eigen (op het ego gericht) doel van een leider zelf. Bijbels leiderschap staat in dienst van een visie. En die visie moet dan ook buiten de leider om relevant zijn. Goed leiderschap maakt zichzelf ondergeschikt aan die visie. En de visie is dan (net als het leiderschap zelf) volkomen ondergeschikt aan Gods visie.

Drie: leiderschap heeft bekwaamheden, vaardigheden. Zeker anno 2007 wordt er veel gevraagd van het leiderschap. Niet alleen binnen een bedrijf, maar ook bij een christelijke organisatie en ook bij een kerk. Veranderingsprocessen kunnen leiden, analyses kunnen maken, procesmanagement kunnen opzetten, peoplemanagement in praktijk brengen, strategische stappenplannen ontwikkelen enzovoort. Geen enkele persoon verenigt al dit soort vaardigheden in zich. Daarom is zelfkennis van wezenlijk belang. Een leider moet weten wat hij (of zij) kan, maar vooral ook (h)erkennen wat hij niet kan.

Goed leiderschap werkt ten vierde dan ook altijd in een team. In dat team weten de teamleden precies wat elkaars sterke en zwakke punten zijn en ze vullen elkaar daarop aan. Dat betekent dat je je kwetsbaar moet durven maken in dat leiderschapsteam. Je moet elkaar dienen met de kwaliteiten die je hebt gekregen. Maar je moet je ook durven láten dienen op je eigen zwakke plekken. En dat is in de praktijk erg moeilijk! Bovendien moet het team als geheel de organisatie (of de kerk) willen dienen. En niet omdat dat nu eenmaal vroom klinkt, maar omdat de teamleden dat tot in de vezels van hun wezen ook echt willen.

Corrigeerbaarheid
Het laatste punt dat ik wil noemen voor sterk leiderschap is corrigeerbaarheid. Hebben we het zo georganiseerd dat ook een leider zich moet laten leiden? En hebben we leiderschap in onze organisatie (of kerk) dat zich ook aantoonbaar wil láten corrigeren. Zijn de leiders aanspreekbaar op fouten en verkeerd gedrag? Ik pleit er niet voor dat zomaar op elk moment iedereen die iets niet zint zijn vinger moet kunnen opsteken. Maar ik pleit er wel voor dat we leiderschap zoeken dat zich wil laten corrigeren. En dat laatste is een kwestie van houding. En dan ben ik weer terug bij punt 1.

Kerken en christelijke organisaties zijn erbij gebaat als dit soort leiderschap bij hen centraal komt te staan. En daarvoor zijn inzicht, informatie, opleiding en training onmisbaar.

De auteur is hoofdredacteur van Leadership, een tijdschrift voor christelijk leiderschap.