Van welke energiebron hebben we het meest te verwachten in de toekomst? Waar zijn doorbraken te voorzien naar een duurzame energietoekomst? Om een duurzame energievoorziening te krijgen en te behouden is -onder andere- wetenschappelijk onderzoek noodzakelijk. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) vraagt in haar toekomstverkenningen wetenschappers na te denken over de vragen welk (nieuw) onderzoek kansen biedt voor de toekomst en welke ontwikkelingen te verwachten zijn. Onderzoekers kiezen kansrijke onderzoekslijnen en bespreken deze in brede kring.In het onlangs verschenen rapport ”Duurzaamheid duurt het langst” doen de wetenschappers die zich op uitnodiging van de KNAW richtten op het energieonderzoek een aantal voorstellen voor een duurzame energietoekomst. Het rapport voert vooral een pleidooi voor onderzoek naar het combineren van energiewinning met andere activiteiten. Bijvoorbeeld het gebruik van afvalstoffen van fabrieken als energiebron voor een naburige elektriciteitcentrale, of de combinatie van zonnecellen en pompen die warm grondwater oppompen. Ook wordt gedacht aan een zogenaamd intelligent elektriciteitsnet waaraan grote en kleine energiebronnen kunnen worden gekoppeld. Zo’n aanpak bekijkt de gehele energieketen van bron tot gebruiker en hoe de processen zo slim mogelijk kunnen worden ingericht.

Gedragsverandering
Veel onderzoek vindt al plaats, maar keuzes maken is noodzakelijk. De KNAW wil voorrang geven aan onderzoek naar besparing en efficiency. Dit betekent ook onderzoek naar gedragsverandering en naar mogelijkheden om het proces van omzetting en transport van energie zuiniger te maken. Welke technieken kunnen en willen consumenten toepassen, wat zijn de gevolgen van stimuleren of afremmen?

Zonne-energie zal op den duur de belangrijkste duurzame energiebron zijn, al vergt de toepassing ervan nog veel onderzoek. Nederland heeft een sterke onderzoekspositie op dit gebied. Het winnen van energie en grondstoffen uit planten(afval) lijkt veelbelovend, maar staat nog in de kinderschoenen. Bovendien heeft deze optie nogal wat consequenties wanneer dit op mondiale schaal gaat gebeuren. Wetenschappelijk onderzoek moet er vooral toe leiden dat er een goede balans komt in het gebruik van groene grondstoffen voor voeding, chemie en brandstoffen. Bij al deze ontwikkelingen is samenwerking tussen technologen, natuurwetenschappers en sociale wetenschappers vereist.

Demonstratieprojecten voor opslag van CO(in2( zijn zinvol, maar veel meer onderzoek is daar niet voor nodig. De mogelijkheden van CO(in2(-opslag in de Nederlandse ondergrond worden overschat. Opslag kan hoogstens worden benut als tijdelijke oplossing. Ook fundamenteel onderzoek op het gebied van windenergie is niet meer nodig, het is nu tijd voor actie door het bedrijfsleven. Overheid en industrie hebben genoeg kennis van windenergie voor praktische uitvoering. Op het gebied van kernfusieonderzoek is de Nederlandse bijdrage klein maar fijn. Dat is onderzoek voor de lange termijn en het gebeurt in Europees verband. Nieuw kernsplijtingsonderzoek is op dit moment niet nodig, tenzij het gericht is op volstrekte veiligheid van kerncentrales en hun afval.

De KNAW-verkenning verschijnt op een moment dat er een hype is rond de thema’s energie en klimaat. Hype of niet, goed wetenschappelijk onderzoek kan ertoe bijdragen dat ook in de toekomst de energiebronnen die ons nog resten op de best mogelijke manier worden benut.

De auteur is secretaris van de Verkenningscommissie Duurzame Energieconversie van de KNAW.