Angela Merkel is als roerganger afgezwaaid. Zij oogst veel lof voor haar optreden in de voorbije zes maanden. In maart lukte het onder haar leiding ambitieuze doelstellingen vast te leggen voor de reductie van de uitstoot van broeikasgas. Bijna twee weken geleden haalde zij met de succesvolle afronding van de slag om een alternatief voor de gestrande grondwet het verenigd Europa uit de crisis waarin het verzeild raakte door het nee bij de referenda in 2005 in Frankrijk en Nederland. Tussendoor was er in Berlijn de viering van vijftig jaar eenwording, met ter gelegenheid daarvan de aanvaarding van een plechtige verklaring die de loftrompet steekt over wat er in die halve eeuw tot stand is gebracht.De Duitse bondskanselier heeft het estafettestokje overgedragen aan de Portugese socialistische premier José Socrates (49). Het vervolg van het traject in het kader van de renovatie van het bouwwerk van spelregels en bepalingen krijgt van hem absolute prioriteit. Hij stelt voor dat de ministers van Buitenlandse Zaken tijdens hun vergadering van 23 juli een intergouvernementele conferentie (igc) starten, de benaming voor officiële verdragsbesprekingen tussen de regeringen. De bezigheden in dat verband zullen meest van technische aard zijn. De experts moeten het recent gerealiseerde akkoord vertalen in juridische teksten.

Op het eerste gezicht lijkt er weinig politiek overleg meer nodig. Maar je weet het nooit. Polen kennen we inmiddels als een ultieme dwarsligger. Het dreigt na zijn eerdere hardnekkige verzet aan te sturen op toch weer heropening van de beraadslagingen. Portugal, dat voor de derde keer sinds de toetreding in 1986 de regie voert over de EU, wijst een mogelijke poging op dat punt radicaal van de hand. Het mandaat voor de igc verschaft volstrekte helderheid en biedt geen ruimte voor nieuwe wensen, luidt de opvatting van die zijde. Uiteindelijk is wel vereist dat alle 27 partners, dus ook Warschau, instemmen met het ontwerp.

Socrates streeft ernaar dat eindresultaat in oktober te bereiken, op een top in Lissabon. Deze hoofdstad weet zich al verzekerd van een plaats in de annalen van de EU. In 2000 werden de regeringsleiders het er namelijk eens over de met zijn naam getooide strategie van economische hervormingen, die als doel heeft de Unie op het vlak van groei, concurrentiekracht, werkgelegenheid en innovatie op te stuwen tot in 2010 de mondiale nummer één. De Portugezen dromen ervan dat Lissabon straks eveneens blijvend verbonden zal zijn met het toekomstige verdrag.

De aantredende voorzitter hoopt verder vooral op rust in de tent. Even op adem komen na langdurig een crisisachtige sfeer rond de gesneuvelde grondwet en met de waarschijnlijk niet gemakkelijke tussentijdse evaluatie van de meerjarenbegroting, die voor 2009 op de agenda prijkt, in het verschiet. Maar niet iedereen denkt er zo over. De Franse president Sarkozy dringt erop aan in december, ingebed in een debat over de definitieve buitengrenzen van de Unie, te praten over de vraag of Turkije uitzicht behoudt op ooit een volwaardig lidmaatschap.

Een discussie over die gevoelige zaak zal ongetwijfeld veel commotie oproepen. Sarkozy verkondigt bij herhaling dat er wat hem betreft geen sprake kan zijn van uitbreiding met de moslimnatie. De meeste lidstaten evenwel, met Groot-Brittannië voorop, verwerpen de gedachte om bestaande toezeggingen aan Ankara in te trekken en bepleiten voortzetting van de officiële toetredingsonderhandelingen. Portugal probeert een botsing te vermijden en voelt er daarom niet voor het verzoek van Frankrijk om de degens over deze kwestie te kruisen, te honoreren.

Het richt de aandacht liever op andere onderwerpen. Zo zet het als vroegere koloniale mogendheid in op het aanhalen van de banden tussen Europa en Brazilië en Afrika. Vandaag al heeft Socrates samen met zijn landgenoot en aanvoerder van de Europese Commissie Barroso president Lula da Silva van de vermelde Zuid-Amerikaanse grootmacht ontvangen, met in diens gevolg een zware handelsdelegatie.

Begin december organiseert hij een top tussen de leiders van de EU en van het Afrikaanse continent. De vorige vond plaats toen Portugal ook het voorzitterschap bekleedde, zeven jaar terug. Hoog tijd voor weer zo’n ontmoeting, vindt Socrates. Hij beoogt een strategisch partnerschap van de grond te tillen met het betrokken deel van de wereld en denkt specifiek aan overleg over thema’s zoals immigratie, ontwikkelingsbeleid en economische samenwerking. Met dit onderdeel van het programma wil de Portugese premier de rol die hij dit halfjaar speelt binnen de EU een eigen accent geven.