Vande Lanotte kondigde ook aan dat zijn partij sp.a kiest voor de oppositie. Huidig vicepremier Freya Van den Bossche wordt fractieleider in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. De sp.a verloor zondag samen met kartelpartner Spirit ongeveer 7 procent ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2003.Vande Lanotte werd in Vlaanderen soms met enig ontzag de ’Professor’ genoemd. Maar dat en zijn soms enigszins betweterig optreden hebben er misschien toch toe geleid dat hij slecht scoorde zondag.

Vande Lanotte begon zijn politieke carrière eind jaren tachtig toen hij kabinetschef werd van de Vlaamse socialistische mastodont Louis Tobback. In 1991 komt hij in de Senaat en trekt hij aandacht als voorzitter van de onderzoekscommissie Mensenhandel. Een paar jaar later volgt hij Tobback op als minister van Binnenlandse Zaken. Hij wordt ook vicepremier.

De eerste grote domper in zijn politieke carrière komt op 23 april 1998, als kindermoordenaar en –verkrachter Marc Dutroux kortstondig ontsnapt. Vande Lanotte neemt ontslag, samen met de minister van Justitie Stefaan De Clerck.

De politieke luwte duurde niet lang. In 1999 wordt Vande Lanotte vicepremier en minister van Begroting in de paars–groene regering onder de liberale premier Guy Verhofstadt.

In 2005 stopt het Vlaamse stemmenkanon en cafébaas Steve Stevaert als voorzitter van de sp.a en niet lang daarna neemt Vande Lanotte de macht in de partij over. Erg lang heeft hij daar niet van kunnen genieten.