Wie een rondje om de Bodensee rijdt, kan de bordjes naar het Napoleonmuseum niet missen. Aan de Zwitserse kant van het grote meer staan duidelijke richtingaanwijzers naar het museum in Salenstein. Een stevige klim wordt beloond met het uitzicht op een prachtig landhuis achter een gietijzeren hek: kasteel Arenenberg. De keurig verzorgde tuin en de fleurige bloemen in de bloembakken verraden dat dit landgoed prima wordt onderhouden.Op de twee schoorstenen staan Franse vaantjes: een verwijzing naar de Franse bewoonster van begin negentiende eeuw: Hortense, koningin van Holland, stiefdochter van Napoleon Bonaparte. Afbeeldingen van de kleine, bleke keizer der Fransen hangen er binnen volop. De echtgenoot aan wie Hortense haar koninklijke titel te danken had, Lodewijk Napoleon, is er heel wat minder vaak te zien.

Het tekent de verhoudingen binnen de familie Bonaparte. Hortense had veel meer bewondering voor haar stiefvader dan voor haar manke, ziekelijke echtgenoot. Hoewel Hortense nog met Lodewijk getrouwd was, leefde ze de laatste twintig jaren van haar leven gescheiden van haar man in het liefelijke kasteeltje aan de oever van de Bodensee.

Scheiding
Van de hand van Thera Coppens kwam eind vorig jaar een uitgebreide biografie uit over de vergeten koningin. Hortense wordt op 10 april 1783 geboren in Parijs. Haar moeder, Rose Tascher de la Pagerie, vernoemt haar naar een tropische bloem, de hortensia. Haar vader, Alexander Beauharnais, is op dat moment op het eiland Martinique, een overzees departement van Frankrijk in de Caraïbische Zee. Op dit eiland is Rose opgegroeid. Alexander probeert tijdens zijn verblijf op Martinique allerlei valse beschuldigingen tegen haar te verzamelen, met als doel van haar te kunnen scheiden. Hij ontkent zelfs de vader van Hortense te zijn. Al snel komt het tot een scheiding. Rose neemt haar vierjarige dochter mee naar haar geboorte-eiland Martinique. Zoontje Eugène (6) blijft achter in Parijs.

De Franse Revolutie maakt een einde aan Hortenses onbekommerde jeugd op het tropische eiland. Omdat ze van adel zijn, moeten Hortense en haar moeder halsoverkop naar Frankrijk vluchten. Maar ook daar barst de Revolutie los. Zowel vader Alexander als moeder Rose wordt door de patriotten gevangengezet. Alexander sterft in 1794 onder het mes van de guillotine. Rose ontspringt de dans, omdat revolutionair Robespierre ten val wordt gebracht.

De 32-jarige Rose krijgt een nieuwe aanbidder: de 26-jarige generaal Napoleon Bonaparte. Een huwelijk met de rijke Corsicaan ziet ze als een oplossing voor haar financiële problemen. Napoleon is helemaal weg van haar en verandert haar naam in Joséphine.

Napoleons macht groeit. Na zijn vele succesvolle veldtochten wordt hij eerste consul van Frankrijk. Thuis is hij minder succesvol, zijn vrouw Joséphine jaagt zijn geld erdoorheen, geniet volop van het Franse nachtleven en schenkt hem bovendien geen kinderen.

Om een scheiding te voorkomen, heeft Joséphine een plan. Hortense moet maar trouwen met haar zwager Lodewijk Napoleon. Kinderen uit dit huwelijk kunnen dan het nageslacht veiligstellen. Schoorvoetend gaat Hortense akkoord. Op 4 januari 1803 wordt het huwelijk gesloten.

Drama
De echtverbintenis blijkt al snel een drama. Lodewijk is ziekelijk bang dat Hortense overspel pleegt en laat haar vanaf het begin bespioneren. Het liefst zou hij haar opsluiten en alleen voor zichzelf houden. De ongelukkige Hortense zoekt afleiding. Die dient zich na twee maanden aan: ze is zwanger.

Het echtpaar krijgt drie kinderen: Napoleon Charles (overlijdt op 5-jarige leeftijd), Napoleon Louis (overlijdt op 27-jarige leeftijd) en Louis Napoleon, de latere keizer Napoleon III. Ondertussen heeft de patriarch van de familie, Napoleon Bonaparte, zichzelf tot keizer gekroond. Voor Lodewijk Napoleon is de rol van koning van Holland weggelegd.

Op 23 juni 1806 heeft de officiële intocht van het koninklijk paar in Den Haag plaats. Zowel Lodewijk als Hortense wil zich volledig inzetten voor het Hollandse volk. Maar Lodewijk is niet van plan de roem te delen. Hij beveelt dat de naam van de koningin uit de kerkelijke gebeden wordt geschrapt. Als er midden in Leiden een buskruitschip ontploft, wil Hortense net als haar man hulp bieden, maar Lodewijk probeert dat te voorkomen. Zijn vrouw mag geen bewondering oogsten, die is alleen voor hem bedoeld.

Lodewijks opzet slaagt. De argwaan tegenover de broer van de Franse onderdrukker verdwijnt, maar zijn vrouw blijft voor het volk een afstandelijke, Franse dame. Hortense houdt het in het kille Holland niet langer uit. Op 1 juli 1810 vertrekt ze naar Parijs, om nooit meer terug te keren.

Vier jaar lang is ze koningin van Holland geweest. Ze bracht in totaal slechts zeven maanden in haar koninkrijk door.

Verbannen
Lodewijk valt in ongenade bij zijn broer omdat hij een invasie van de Engelsen op Walcheren niet kan tegenhouden. Napoleon zet zijn broer af en lijft Nederland bij Frankrijk in. Lodewijk vlucht naar de Boheemse badplaats Teplitz, waar hij de rest van zijn leven in eenzaamheid doorbrengt.

Na enkele jaren is het ook met de macht van Napoleon Bonaparte gedaan. Na de verpletterende nederlaag bij Waterloo wordt niet alleen de kleine Corsicaan verbannen, de hele familie Bonaparte moet uit Frankrijk verdwijnen. Hortense vindt uiteindelijk rust in het Zwitserse kasteeltje Arenenberg. Daar stort ze haar hart uit in omvangrijke memoires. Ze verzamelt kunstenaars als Alexander Dumas, Lord Byron, Franz Liszt en Chateaubriand om zich heen en geniet van het uitzicht over de Bodensee. Op 5 oktober 1837 overlijdt ze er aan een kwaadaardig gezwel.

Precies 170 jaar later is het uitzicht vanuit kasteel Arenenberg nog even mooi. Op het water dobberen witte zeilboten. Aan de overkant is het eiland Reichenau in nevelen gehuld. Hoe schril is het contrast tussen dit rustieke kasteeltje en het onrustige leven van de voormalige bewoonster.

Mede n.a.v. ”Hortense. De vergeten koningin van Holland”, door Thera Coppens; uitgeverij Meulenhoff, Amsterdam, 2006; ISBN 9029077875; € 29,90.