Zijn vermogen is zo groot dat hij met gemak elke dag vakantie zou kunnen vieren. Maar Roel Pieper, de ict-man die samen met topmensen als Bill Gates en Tom Perkins de wereld bezaaide met personal computers, moet er niet aan denken. Stilzitten is niets voor hem, al neemt hij wel regelmatig vrij om met zijn luxueuze jacht Favonius de wereldzeeën te bezeilen.Piepers agenda loopt over. Hij is graag bereid tot een vraaggesprek op het Bloemendaalse kantoor van zijn investeringsmaatschappij, maar de afspraak moet royaal van tevoren worden aangevraagd. Voorafgaand aan de ontmoeting heeft hij eerst strategisch overleg met een delegatie van een van zijn partnerbedrijven. Na afloop snelt hij naar de Universiteit Twente, waar hij als hoogleraar colleges verzorgt over electronic commerce.

U groeide op in Vlaardingen, uw vader was monteur bij autofabrikant Simca, uw moeder telegrafiste. Over uw moeder zei u ooit: „Zij keek altijd of ik meer kon, of er meer in zat.”
„Op haar manier kreeg mijn moeder het voor elkaar om mij uit te dagen en te prikkelen. Het was niet zo dat ze begon te mopperen als ik een 7 haalde omdat het in haar ogen een 9 moest zijn. Maar ze wist op de een of andere wijze haar eigen, innerlijke drive op mij over te brengen.

Hetzelfde ervoer ik bij sommige leraren. Er waren erbij die mij wisten te motiveren vanuit de gedachte: Je kunt meer, ga ervoor, geef geen kansen weg. Bij hen had ik het gevoel: ze menen het eerlijk, ze hebben het beste met me voor. Dat had een positieve uitwerking. Alsof een motor werd gestart. Ik ontdekte dat ik inderdaad meer kon dan ik dacht, zo zelfs dat het mijzelf verraste.”

Hebt u uw eigen zoons ook in die stijl opgevoed?
„Ik heb zes zoons, vier wonen er bij mij, twee bij mijn eerste vrouw. Ik heb het altijd belangrijk gevonden om als vader het speelveld te bepalen. Maar ik zeg m’n kinderen niet waar zij precies moeten gaan en staan. Ik stel de grenzen vast, zij maken uit welke koers ze varen. Vrijheid motiveert mensen enorm tot het leveren van goede prestaties.”

Bent u tevreden met zessen en zevens?
„Als het gaat om het onderwijs: ik ben van mening dat elke burger in dit land het recht heeft zijn of haar potentieel maximaal tot ontwikkeling te brengen. De afgelopen dertig jaar hebben we geleden onder het sociaaldemocratisch beleid van het gemiddelde: zo veel mogelijk leerlingen met zessen en zevens.

Die cultuur is levensgevaarlijk. Niet alleen de onderkant wordt afgestoten, want wie minder presteert valt buiten de boot, maar ook de bovenkant. Voor toppers is nauwelijks aandacht. Nee, ik streef geen wereld van strebers met achten en negens na. Het gaat mij om persoonsgericht en motiverend onderwijs.”

Zelf studeerde u wiskunde en informatica aan de TU in Delft, waarna u carrière maakte in de computerindustrie. Als topman van het Amerikaanse Tandem verdiende u in de jaren negentig voor uw aandeelhouders 6 miljoen dollar per dag.
„Om precies te zijn: 10 miljoen.”

Duizelingwekkend.
„Het was in de periode waarin een heleboel zaken goed gingen. Een uitzonderlijke situatie, waarvan ik er een paar heb gehad. „Meneer Pieper”, vroeg een Amerikaanse journalist mij op een dag, „verdient u niet erg veel?” Ik wist dat die vraag een keer zou komen. Ik had mijn antwoord voorbereid en zei: „Het is maar een schijntje vergeleken met de 10 miljoen die ik per dag aan waarde creëer.” Dat argument hielp. Ik heb nooit meer iets gehoord.”

Hoe blijft iemand bij zulke winstcijfers met beide benen op de grond?
„Je denkt er niet over na. Als je strategie werkt en je markt goed functioneert, gaat het min of meer vanzelf. Belangrijk is dat je alles wat je doet, doet voor het bedrijf. Zodra je gaat letten op je eigen belangen, gaat het mis.”

Eind jaren negentig werd u als een gevierd man bij Philips binnengehaald, maar na twaalf maanden vertrok u alweer. „Vanaf dat moment is hij in de publieke opinie niet meer helemaal de held die hij was”, schreef een opiniemaker. Hoe ziet u dat zelf?
„Het was voor het eerst in mijn carrière dat wat ik dacht dat er zou gebeuren, niet gebeurde. Ik wilde een bepaalde strategie uitvoeren. Ik weet nu nog steeds zeker dat die strategie de juiste was. Maar ik kreeg het niet voor elkaar.”

Tot uw grote teleurstelling.
„Daarom ben ik ook weggegaan. Philips heeft enorme kansen gemist. De vraag was: wie winnen de strijd om de leverantie van alle belangrijke elektronica voor huishoudens? Elektronicaspelers als Philips en Sony? Of computerspelers als Microsoft, Dell en Compaq? Het antwoord is inmiddels duidelijk: de laatste hebben gewonnen.

Ik zag televisie niet als een dom stukje glas, maar als een ingang naar het digitale netwerk. Daarom streefde ik naar de integratie van de tv en de computer. Om dat mogelijk te maken, had ik een deal goedgekeurd om General Instruments, producent van settopboxen, voor een bedrag van 5,6 miljard euro deel te laten worden van Philips. Dat is toen door Cor Boonstra afgekeurd. Nauwelijks zes maanden later is hetzelfde bedrijf verkocht aan Motorola voor 16 miljard. Sindsdien is het bedrijf de meest winstgevende divisie van Motorola.”

Hoe kon het dat u, met uw ervaring, een man als Boonstra niet kon overtuigen?
„Het lag niet alleen aan Cor Boonstra, het lag misschien ook aan mezelf. Ik was jong, ik kwam als een Californische zakenman Nederland binnenrijden, ik ging gewoon te hard. Mogelijk heb ik te weinig tijd besteed om de geesten voor de plannen rijp te maken.”

Pieper had ooit aspiraties om de politiek in te gaan. Pim Fortuyn had hem in de aanloop naar de verkiezingen van 2002 hoog op zijn kandidatenlijstje van ministers staan. Uiteindelijk koos de ict-topman ervoor om zich buiten de actieve politiek om verdienstelijk te maken voor de samenleving. „Ik ben niet iemand die goed is in politiek management”, zegt Pieper nu. „Als ik een probleem zie, wil ik meteen op zoek naar een oplossing. Dan kan ik niet rustig toekijken, ook niet als dat politiek handiger zou zijn.”

U zou bovendien nogal rechtlijnig zijn.
„Ik ben redelijk zwart-wit, dat klopt. Voor mij zijn dingen gewoon goed of fout. Wat ik heel belangrijk vind, is dat er beweging is. Keuzes maken, beslissingen nemen, energie ontwikkelen. Een van mijn credo’s luidt dat het belangrijker is om in beweging te blijven dan de juiste kant op te gaan. Soms moet je je koers bijstellen. Dat is niet erg. Vroeger zei ik regelmatig tegen collega’s in Amerika: Ik maak per dag veel fouten, maar ik ben bijna altijd zelf de eerste die ze voelt.”

U bent tegenwoordig actief in tal van commissies en werkgroepen, u sponsort diverse verenigingen en u bent sinds kort financier van weekblad Opinio. Opvallend, de vormgeving van dit tijschrift! Alleen maar tekst, er komt geen fotootje aan te pas.
„Toen Jaffe Vink na zijn afscheid als opinieredacteur van Trouw zijn plannen voor Opinio aan mij voorlegde, heb ik onmiddellijk ja gezegd. Ik geloof in een weekblad als dit. Kijk, nieuws is gratis en overal te krijg. Maar een deel van de bevolking heeft behoefte aan meer. Dat wil gewoon een goed verhaal lezen.

Naast de papieren versie van Opinio komt binnenkort de mobiele uit. De bedoeling is om later een audiomagazine en een iTunes-versie op de markt te brengen. Het voordeel is dat je content loskoppelt van tijd. En content is king, de inhoud telt.”

In een van de laatste nummers noemt filosoof Ad Verbrugge de dag van vandaag opnieuw een tijd van onbehagen. Vindt u dat ook?
„Ik denk dat we in een tijd leven van ongelooflijk veel tegenstellingen. Misschien wel meer dan ooit. Dat dat voor een aantal mensen leidt tot gevoelens van onzekerheid, kan ik me voorstellen. Aan de ene kant is de veiligheid de afgelopen vijftig jaar enorm toegenomen, aan de andere kant doen zich nieuwe, grote risico’s voor. Aan de ene kant zijn we veel welvarender geworden, aan de andere kant zijn er nog altijd veel mensen die niet kunnen meekomen. Aan de ene kant zijn we blij dat mensen steeds ouder worden, aan de andere kant moeten we ons zorgen maken over de vergrijzing. Het kan voor mensen lastig zijn om in een samenleving waarin zo veel gebeurt, een eigen plaats te bepalen en in te nemen.”

Is er sprake van een morele crisis?
„Nee, vind ik niet. Natuurlijk zijn er minpunten te noemen, maar die staan tegenover vele pluspunten. Ik denk eerder dat dit mooie land te kampen heeft met een identiteitscrisis. We zijn ons zelfbewustzijn en ons ondernemerschap in zekere zin kwijtgeraakt. Dat is een kwestie van gebrek aan leiderschap. Nederland heeft, net als elk bedrijf en elke gemeenschap, goed leiderschap nodig, en dat kom ik in de huidige politiek niet veel tegen, sterker nog: dat mis ik.”

„Dat is heel erg. Een goed leider legt mensen niet, zoals nu gebeurt, in de watten, hij betuttelt hen niet met allerlei regels en wetten, maar hij motiveert en stimuleert hen om aan te pakken en zich te ontwikkelen. Hij weet ambitie los te maken. Dat is wat wij nodig hebben.”

Nederland lijkt te lijden aan gebrek aan gemeenschapszin. Is dat niet merkwaardig voor een samenleving die zich laat typeren als netwerksamenleving?
„Wat we nu zien aan ontwikkelingen in de digitale wereld is maar een speldenprikje vergeleken bij wat in aantocht is. We zitten nu nog in een aanpassingsfase, iedereen is bezig om de communicatiemogelijkheden te ontdekken. Zeker, het kan ertoe leiden dat mensen zich isoleren. Daarom moeten we ervoor zorgen dat jongeren weer de straat opgaan. Maar het heeft ook intensivering van contacten tot gevolg. Kijk alleen maar naar ouderen die slecht ter been zijn en via webcams volop communiceren met hun kleinkinderen.”

U zegt dat we nog maar aan het begin van de digitalisering staan. Wat staat ons nog te wachten?
„Ik denk bijvoorbeeld aan ”ambient intelligence”: intelligentie in de wereld om ons heen. De gebouwen, de publieke ruimten, de wegen, de deurposten, de lantaarnpalen zijn allemaal nog dom. Waarom herkent een deurpost mij niet als ik erlangs loop? Stel dat er in onze omgeving veel meer intelligente informatie zou zitten, dan kun je overal met iedereen communiceren. Dat zou kunnen betekenen dat we bijvoorbeeld geen telefoons en laptops meer mee hoeven te nemen. Het kan er ook toe leiden dat de kwaliteit van onderwijs en gezondheidszorg met grote stappen vooruitgaat. Mensen zijn beter te volgen en beter te coachen.”

Hoe reëel is het risico dat totalitaire overheden zich gaan bedienen van zulke netwerken?
Met een glimlach: „Ik ken die vragen, maar dan denk ik altijd: wat heeft dat nou met digitalisering te maken?”

Wie weet gaat een overheid in een tijd van onbehagen en behoefte aan gemeenschappelijke normen digitaal macht uitoefenen. Mogelijk ontzegt zij mensen die zich niet schikken naar een bepaalde gedragscode de toegang tot belangrijke netwerken?
„Twee opmerkingen. Ten eerste: zulke risico’s kunnen zich net zo goed voordoen zonder digitale systemen. Als ik in een straat woon en mij apart gedraag, kan ik ook door de buurtbewoners worden uitgestoten. Als je iedereen overal volgt met videocamera’s en als je alle transacties in de gaten houdt, dan dreigt een super-big-brother-is-watching-you-gevaar. Maar mensen zullen zich hun vrijheid niet laten ontnemen, daar ben ik diep van overtuigd.

Ten tweede: waarden en normen laten zich niet afeisen. Dat zullen wij mensen nooit dulden, daar zijn we veel te goed voor opgeleid. Een overheid kan wel het speelveld bepalen, maar daarbinnen gaan mensen echt hun eigen weg. Internet biedt daarbij uitkomst. Mensen laten zich uitvoerig informeren, zij krijgen steeds meer ervaring in welke informatie wel en welke niet deugt. Zo ontwikkelen zij hun eigen mening over wat goed is en wat niet.”

Zijn drive om zich in te laten met ontwikkelingen in de samenleving kreeg vier jaar geleden een extra dimensie. Roel Pieper werd op een aangrijpende manier geconfronteerd met zinloos geweld, toen een verwarde man zijn landgoed Koekoeksduin in Aerdenhout binnendrong en zijn vrouw Ricka neerstak. Ze werd levensgevaarlijk gewond naar het ziekenhuis gebracht, maar herstelde tot verrassing van haar omgeving bijzonder snel, zowel lichamelijk als psychisch.

Hoe verklaart u dat laatste?
„Het klinkt vreemd, maar wat mijn vrouw en ook mij heeft geholpen, is de wetenschap dat de dader echt niet goed bij zijn hoofd was. De taal die hij uitkraamde, was zodanig dat wij zeggen: Daar kun je niet verder over nadenken, daar hoef je ook niet verder over na te denken.

De impact was groot. Zo’n ervaring kun je je niet voorstellen. Ik heb echt gedacht dat mijn vrouw het niet zou halen. Ze was twaalf keer gestoken, in de borst, in de rug, in de longen. De fysieke impact ervan begrijpen wij mannen niet. Maar mijn vrouw is er nog sterker en nog positiever dan ze al was uitgekomen.”

Geeft zo’n gebeurtenis een andere kijk op het leven?
„Zeker bij mijn vrouw is een gevoel ontstaan van: laten we niet te ver vooruitkijken, maar van de dag zelf genieten en laten we proberen het beste ervan te maken. Daar waar we kunnen, leveren we een bijdrage. In dit licht moet u ook onze gezamenlijke steun aan Opinio zien. Wat we niet willen, doen we niet. Zo eenvoudig ligt het voor ons. Dat heeft iets bevrijdends.

Na die gebeurtenis hebben we als gezin af en toe best diepzinnige gesprekken gevoerd. Waarom wij? Wat betekent dit? Al houd ik mezelf niet veel met dit soort existentiële vragen bezig. Ik denk dat ik daarvoor te nuchter ben opgevoed.”

Levensloop Roel Pieper
Roel Pieper werd in 1956 in Vlaardingen geboren. Op 18-jarige leeftijd raakte hij betrokken bij een ernstig motorongeval. Toen hij 20 jaar oud was, overleed zijn vader. In 1980 studeerde hij cum laude af aan de TU Delft (wiskunde en computerwetenschappen).
Pieper maakte carrière in de computerindustrie. Na topfuncties bij het Duitse Software AG (1980-1990), het Amerikaanse Unix System Laboratories (1990-1993) en UB Networks (1993-1995), trad hij als chief executive officer (ceo) aan bij Tandem. Pieper verkocht Tandem in 1997 aan Compaq, waar hij vicepresident werd. In 1998 keerde Pieper vanuit de Verenigde Staten terug naar Nederland, hij werd tweede man van Philips. Zijn verblijf daar was van korte duur.
In 2001 ontwikkelde Pieper in opdracht van minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat een ingenieus plan voor kilometerheffing. Het voorstel, Mobimiles, verdween na de vorming van een nieuw kabinet in de kast, later gingen Duitsland en Engeland ermee aan de slag.
In hetzelfde jaar richtte Pieper een investeringsmaatschappij op, Favonius Ventures. Twee jaar eerder werd hij hoogleraar e-commerce aan de Universiteit Twente. Sinds geruime tijd schrijft hij columns in Het Financieele Dagblad.
Pieper kwam deze week in het nieuws met een nieuw project. Vanaf volgend jaar wil hij met zijn bedrijf Etirc zakenreizigers luchtvervoer op maat aanbieden. Dat doet hij met de inzet van ultralichte straalvliegtuigen.
Pieper is na een scheiding in 1988 hertrouwd, hij heeft zes zoons.