„Als die lijn er komt, zijn wij weg!” Mevrouw Ebbers, bewoonster van een Woudenbergse spoorwachterswoning, is geen voorstander van hernieuwd gebruik van het spoortraject. „De treinen rijden dan pal langs onze voordeur.”Overigens zal het bij reactivering om het traject tot Rhenen gaan. Kesteren lijkt een brug te ver, omdat de in de Tweede Wereldoorlog gebombardeerde spoorbrug dan zou moeten worden hersteld - een kostbaar project.

Het grootste deel van de Ponlijn, genoemd naar de auto-importeur die een deel in bezit heeft, is sinds 1944 niet meer gebruikt voor personenvervoer. Tussen Leusden en Veenendaal (De Haar) zijn de rails verdwenen. Roestende andreaskruisen in de berm vormen slechts stille getuigen van iets wat ooit was.

Toch mag niemand op dit 7 kilometer lange traject bouwen. Het lijntje heeft al jarenlang de status van lokaal spoor. Samen met het streekplan van de provincie, waarin de Ponlijn is opgenomen, staat dat borg voor behoud van dit deel van het spoortraject.

Althans, zo was het tot in januari. Toen besloot het ministerie van Verkeer en Waterstaat dat de speciale status niet meer nodig zou zijn. De provincie trok onder druk van Provinciale Staten meteen aan de bel en tekende bezwaar aan, evenals de WERV-gemeenten Wageningen, Ede, Rhenen en Veenendaal en reizigersorganisatie Rover. Later deze maand volgt de uitspraak.

Reformatorische scholen

Door het besluit van het ministerie raakt de discussie over reactivering -al eerder aangezwengeld door Rover- in een stroomversnelling. Veenendaal tekende eind januari al bezwaar aan tegen opheffing van het spoorwegtracé. Wethouder Sanders denkt dat veel mensen in een toekomstig Pontreintje zullen stappen. „Bijvoorbeeld leerlingen van de reformatorische scholen in Amersfoort.”

Ook zijn collega Van den Bosch van Rhenen is voorstander van behoud van de lijn. De gemeenteraad van Rhenen nam op 17 april een motie aan die reactivering ondersteunt. „De autodrukte rond de Rijnbrug is een ernstig probleem in Rhenen. Een goede treinverbinding is welkom”, aldus de wethouder.

Amersfoort is de afgelopen jaren van mening veranderd. Zei de gemeente in 2004 nog „een reactivering niet opportuun te vinden”, nu slaat de keistad bij monde van wethouder Kruyt een andere toon aan. „Wij gaan ons herbezinnen op deze spoorlijn”, aldus de wethouder.

Niet dwarsliggen

Alleen Woudenberg zou nog roet in het eten kunnen gooien. Die gemeente heeft een lap spoorgrond gekocht van de NS. Als eigenaar kan Woudenberg met deze grond doen wat het wil. Maar wethouder Van Rossum wil niet dwarsliggen. „Uiteraard kijken wij naar het streekplan en luisteren goed naar de WERV-gemeenten”, sust hij.

De provincie Utrecht plaatst kritische kanttekeningen bij hergebruik van de Ponlijn, hoewel zij bezwaar aantekende tegen het ministeriebesluit. „Het is onzeker of deze lijn goed te exploiteren is”, meent communicatieadviseur R. van Dopperen. „Ook zijn er nogal wat aanpassingen nodig op het gebied van ruimtelijke ordening.” Zo moet er een viaduct over de A12 komen.

Toch is de exploitatie van een in verval geraakte spoorlijn niet denkbeeldig. Treffend bewijs is het traject Enschede-Gronau, dat na twintig jaar verpieteren nu met succes in gebruik is.

Reizigersorganisatie Rover ziet dan ook geen onoverkomelijke knelpunten. Problemen op het gebied van de ruimtelijke ordening zijn er niet, zegt woordvoerder Hoestra. „De stations staan er nog en het tracé ligt er nagenoeg hetzelfde bij als voorheen.”

De recente aandacht voor klimaatsveranderingen en dus voor verantwoord vervoer geeft voorstanders van de Ponlijn „wind mee”, meent Hoestra. Hij is ervan overtuigd dat de spoorlijn de gemeenten op het gebied van vervoer „een grote verbetering qua snelheid en comfort” zal opleveren. „Met deze trein ben je binnen een halfuurtje van Amersfoort in Veenendaal.”

Van Kersenlijn tot Ponlijntje

De spoorlijn tussen Amersfoort en Kesteren stamt uit 1886. In de oorlogsjaren reisden westerlingen over deze route naar de Betuwe om voedsel te bemachtigen. Fraaie namen zoals Kersenlijn, Pruimenlijn en Fruit-Expresse herinneren aan die periode.

Volgens ooggetuigen zouden er ook Joden via de spoorlijn zijn getransporteerd.

Het bombardement op de Rhenense spoorbrug in 1944 maakte een einde aan de lijn: het traject is sindsdien nooit meer volledig in gebruik genomen.

Wel rijden er sinds 1981 weer personentreinen tussen Rhenen en Veenendaal, het verlengde van het spoor Utrecht-Rhenen. Het deel van Amersfoort tot Leusden is in handen van Volkswagenimporteur Pon - de enige spoorlijn die bestaat dankzij de auto. De importeur gebruikt het traject om auto’s van en naar het bedrijf in Leusden te transporteren. Officieel heet alleen het laatste gedeelte Ponlijn, maar in de volksmond werd al snel het hele spoortraject het Ponlijntje genoemd.