Er bestaat risico op uitbuiting van de arbeidsmigranten. Ook moet worden voorkomen dat Roemenen, Bulgaren en Wit-Russen de ’nieuwe’ Polen worden.Directeur arbeidsmarktfraude Lex van Dijk van de Arbeidsinspectie stelt dat tot deze maand ongeveer vier op de tien boetes die zijn dienst oplegde wegens overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen, sloegen op illegale Poolse of andere Oost-Europese werknemers.

Circa een derde van de 170 inspecteurs van de dienst was vooral bezig met illegale arbeid door Polen. Die capaciteit komt vrij nu werknemers uit de zeven Oost-Europese landen (Polen, Slowakije, Hongarije, Tsjechië, Slovenië, Estland, Letland en Litouwen), niet meer onder de Wet arbeid vreemdelingen vallen.

„Zij staan met hun legale status sterker in hun schoenen en als het goed is, laten ze zich niet meer voor een appel en een ei afschepen. Maar toch gaan we nauwgezet controleren of ze genoeg betaald krijgen”, aldus Van Dijk.

„Verder blijven we controleren op illegale arbeid. Want er blijft altijd een categorie werkgevers die zoekt naar de bodem van het putje en zo goedkoop mogelijk personeel wil. Dat zijn vaak illegalen”, stelt Van Dijk. De afgelopen maanden heeft de Arbeidsinspectie al een lichte verschuiving gezien in de inzet van Bulgaren, Roemenen, Wit-Russen en Oekraïners.

Deze maand begint de inspectiedienst van het ministerie van Sociale Zaken aan 6000 geplande controles voor de rest van dit jaar, op werkplekken waar signalen zijn dat werknemers worden uitgebuit. De Arbeidsinspectie concentreert zich op risicosectoren, zoals de land- en tuinbouw, de horeca en de bouw, en gaat aan de hand van tips gericht te werk.

Werkgevers die minder dan het minimumloon betalen kunnen per onderbetaalde werknemer een boete verwachten van maximaal 6700 euro. Tevens verplicht de Arbeidsinspectie de werkgever ertoe tot een jaar terug alsnog al het verschuldigde salaris uit te betalen. Dat moet binnen vier weken gebeuren. Anders volgt een dwangsom van 25 tot 300 euro per werknemer per dag dat de werkgever in gebreke is.

Ook kan de controledienst met deze nieuwe bevoegdheid sneller optreden tegen werkgevers die zogeheten zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) als gewone werknemer inzetten en minder dan het minimumloon betalen. Van Dijk: „We kunnen nu direct optreden als we in een groep werknemers iemand aantreffen die zich zzp’er noemt, maar hetzelfde werk doet als de anderen op de bouwplaats, tijdens het bollensnijden of tomatenplukken.”

De inspectiedienst heeft met werkgevers en vakbonden in diverse sectoren afgesproken samen te werken om misbruik van werknemers, oneerlijke concurrentie door onderbetaling en verdringing van Nederlands personeel tegen te gaan. Daarbij gaat het onder meer om de land- en tuinbouw, schoonmaak, groot- en kleinmetaal, transport, bouw, uitzendbranche en horeca.

De controle op naleving van cao-afspraken is een zaak van sociale partners, benadrukt Van Dijk. Maar volgens hem zal de Arbeidsinspectie in actie komen zodra een werkgever weigert mee te werken aan de controles door cao-partijen. Ook werkt zij al samen met bijvoorbeeld collega’s in Polen en Slowakije. Daarbij spelen wederzijdse belangen. „Wij geven informatie door over Poolse arbeidskrachten die misschien in eigen land een uitkering ontvangen en wij krijgen informatie over Poolse firma’s die mensen in ons land lieten werken: bijvoorbeeld of ze wel minstens het Nederlandse minimumloon betaalden.”