Ook al is de geschiedkundige beschrijving van een plaatselijke kerk niet altijd volledig, toch kan zij boeien. Dat is in het bijzonder het geval met de geschiedenis van hervormd Putten. De kerk is gebleven, ondanks vele stormen die over hervormd Putten heen zijn gegaan. Vele predikanten dienden de hervormde gemeente van Putten vanaf 1595. De eerste predikant, Petrus Kinsius, kwam pas vele jaren na de Reformatie naar Putten. Oorzaak was dat de pastoor niet wilde wijken. Uiteindelijk werd hij door de overheid uit zijn ambt ontzet. In de eeuwen daarna breidde het aantal predikanten uit. De hervormde gemeente Putten heeft nu zes predikanten.

De razzia van 1 en 2 oktober 1944 krijgt veel aandacht in deze bundel. Honderden mannen werden weggevoerd. Eerst naar Amersfoort en vervolgens naar Neuengamme en Ladelund in Duitsland. Zeer velen van hen kwamen in de concentratiekampen om het leven. Alvorens zij op transport gesteld werden heeft ds. C. B. Holland met de mannen gebeden. Ook heeft men in de Oude Kerk Psalm 84:3 en 4 gezongen. Zo’n zestig mannen keerden na de Tweede Wereldoorlog terug naar huis.Na de oorlog heeft ds. Holland in de kerk de namen voorgelezen van hen die omgekomen waren. Dat was zeer ontroerend. Hij en de kerkenraad en later ook ds. L. Kievit en ds. G. Boer hebben intensief pastoraat beoefend. Zowel met het Woord als met de daad werden de vele weduwen met hun kinderen opgevangen. De diakonia nam een groot plaats in. Hierin was werkelijk sprake van navolging van Christus. Waarin een kerk groot kan zijn en wat genade vermag in zulke ellendige omstandigheden.

Prediking
Alle eeuwen door is er in Putten de gereformeerde, dat is de Bijbelse, prediking gebracht. De Heere heeft deze verkondiging bijzonder willen zegenen. Het zal juist zijn als men zegt dat ook Putten een gemeente buiten het paradijs is. Niettemin hebben er alle eeuwen door jongeren en ouderen gewoond die hun totale verlorenheid leerden kennen, maar ook de totale verlossing door middel van het volbrachte werk van Christus. Hoog werd het kruis in de prediking opgericht voor verloren zondaren om daarin alleen hun behoud te zoeken en te vinden. Zonder andere predikanten tekort te doen, het is vooral de prediking van ds. C. B. Holland die sporen nagelaten heeft. In de jaren negentig van de vorige eeuw waren die nog te ontdekken. Ontroerend zijn de geloofsgetuigenissen die te lezen zijn. Uit alles blijkt het vrije soevereine welbehagen Gods of zoals Jesaja 53 zegt: „Het welbehagen des Heeren zal door Zijn hand gelukkiglijk voortgaan.”

Vele stormen zijn er over de hervormde gemeente heen gegaan. Was het daarom dat de Heere aan de gemeente niet alleen godvrezende, maar ook wijze ouderlingen schonk? Er wordt een aantal genoemd in ”Uit de geschiedenis van hervormd Putten”. In de jaren dat wij zelf de hervormde gemeente van Putten dienden, hebben wij nog van die oud-ambtsdragers ontmoet. Wat kon men veel van hen leren en wat konden zij goed spreken van de Heere. Zij hebben in hun jaren als ambtsdrager de gemeente geleid in overeenstemming met het Woord des Heeren. Dat is niet altijd gemakkelijk geweest, maar de Heere schonk ze wijsheid. Wat een zegen als er in moeilijke tijden ambtsdragers zijn die door de Heere zijn bekeerd en door Hem worden geleerd en geregeerd. Zij mogen dubbele eer ontvangen in de goede zin van het woord.

De les die uit deze lokale kerkgeschiedenis te leren valt, is dat de Heere niet laat varen het werk van Zijn handen. Wat Hij begonnen heeft, houdt Hij in stand, ondanks al het zondige en kleinmenselijke van ons. Daarom blijft over: ”Niet ons, o Heere, niet ons, maar Uw Naam alleen zij... alle eer en roem gegeven.” Hervormd Putten is een gewone gemeente, maar wel één waarin de Heere werkzaam is geweest en nog altijd is. Het is de moeite waard om kennis te nemen van de inhoud van deze bundel.