Somalië maakte de afgelopen week onrustige dagen door. De strijd in de hoofdstad Mogadishu kostte aan bijna 400 mensen het leven, voornamelijk burgers. Daarnaast zouden nog een 600 gewonden zijn gevallen bij gevechten tussen islamistische groeperingen en het door Ethiopië gesteunde regeringsleger. Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR zijn alleen al de afgelopen twee weken meer dan 47.000 mensen Mogadishu ontvlucht. Hulporganisaties als het internationale Rode Kruis/Rode Halve Maan kunnen de stad niet meer bereiken.Bertin is als apostolisch gezant voor Somalië verantwoordelijk voor de weinige christenen in het land. Omdat zij als ’handlangers’ worden gezien van de troepen uit Ethiopië, een overwegend christelijk land, verkeren zij in een moeilijke positie. „De christenen hebben te lijden onder een kleine groep extremisten”, zegt Bertin. „Zij die er nog wonen, kunnen niet weg. Iedereen die weg kon, heeft het land al verlaten.”

Bertin, die ook directeur is van de katholieke hulporganisatie Caritas in Somalië, kent het land van binnenuit. Van 1978 tot 1991 woonde hij als franciscaner pater in Mogadishu. Ook nu reist hij nog regelmatig af naar het land om contact te onderhouden met de christenen daar en met hen te bidden. Djibouti is een buurlandje ten noorden van Somalië.

In de jaren dat Bertin in Mogadishu woonde, heeft hij de positie van de kerk steeds meer zien verslechteren. Het regime van de „socialistische” president Siad Barré had in 1973 al alle katholieke scholen en gezondheidsposten onteigend of gesloten. In 1989 werd de laatste bisschop van Mogadishu, Salvatore Colombo, vermoord. Bertin nam zijn werk waar als apostolisch gezant. Toen in 1991 de kathedraal van Mogadishu werd geplunderd en verwoest, werd Bertin gedwongen het land te verlaten. Hij vluchtte met „90 procent van de christenen” naar Kenia.

Bertin schat het aantal (rooms-katholieke) christenen dat nu nog in Somalië woont op „minder dan honderd.” „Onder hen zitten veel hulpverleners en mensen die bij internationale organisaties als de VN werken. Somalische christenen zijn er bijzonder weinig. Dat zijn er misschien vijftig.” In 1978, toen Bertin in Mogadishu arriveerde, behoorden zo’n 2000 mensen bij de kerk.

De bisschop is teleurgesteld in de ontwikkelingen in Somalië. Na de verdrijving van de krijgsheren, die vijftien jaar dood en verderf zaaiden, leek er meer stabiliteit te komen. Islamitische rechtbanken namen het gezag over, wat echter ook een beknotting van de vrijheid inhield. Nu ook zij weer zijn verdreven, heerst er vooral „chaos”, aldus Bertin.

Ziet hij een oplossing? „Ik heb heel wat internationale conferenties over de situatie in Somalië gehouden zien worden. Ze hebben weinig succes gehad. De enige oplossing is toch om er zo veel mogelijk bij spelers te betrekken. De VN zijn een speler, maar niet genoeg. Omliggende landen, de Arabische Liga, de Afrikaanse Unie moeten ook betrokken worden. En natuurlijk de Somaliërs zelf. Zij blijven de belangrijkste factor.”

Hij is niet optimistisch gestemd over de nabije toekomst. „Niemand lijkt op dit moment de dialoog aan te willen gaan of vrede te willen.” Wanneer de clanleiders het lijden van de Somaliërs echt willen verlichten, zullen ze volgens de bisschop iets van hun persoonlijke verlangens in moeten leveren en akkoord moeten gaan met erkende nationale instellingen, zoals een politieapparaat. Somalië heeft al vijftien jaar geen effectief nationaal bestuur.

Er speelt echter meer. Bertin: „Achter de gevechten zitten radicale islamistische groeperingen maar ook criminele organisaties, die zich in geen geval bekommeren om politiek of religie, maar enkel meer chaos willen, zodat ze hun illegale praktijken ongestoord kunnen voortzetten.” Herstel van „enige” orde en vrede moet daarom de eerste prioriteit hebben, aldus de bisschop.

Hij hoopt op de terugkeer van de kerk in het land. „Ik wil benadrukken dat de kerk niet helemaal weg is. De kerk is aanwezig, zij het in minimale zin. Ik hoop echter op verandering voor de christenen.”

Voorzichtige schattingen gaan ervan uit dat het totale aantal christenen in Somalië rond de 2000 ligt. Onder hen zijn veel Ethiopisch-orthodoxen, maar ook evangelische christenen, die hun geloof in het geheim belijden. Het afgelopen jaar zijn verschillende christelijke leiders in Somalië vermoord.